386
Germaniy
a
539
60
177
20
-
-
176
20
893
YAponiya 303
53
-
-
-
-
237
47
576
Xitoy
-
-
-
-
-
-
570
100
570
Jami
3004 44
1155 17
674
10
1951 29
6820
Jadval ma’lumotlaridan ko’rinib turibdiki, inqirozni bartaraf etishga sarflangan
jami mablag’lar 2008 yilda 6820 mlrd. dollarni tashkil qildi. Kredit mablag’lariga
davlat kafolati uchun 3004 mlrd. dollar sarflangan, ya’ni
jami ajratilgan
mablag’lardagi salmog’i 44% ni tashkil qilgan, moliyaviy institutlar ustav kapitaliga
maqsadli qo’yilmalar 1155 mlrd. dollarni tashkil qilgan bo’lib, ularning salmog’i 17%
ni tashkil qilgan. YUqori riskli shubhali aktivlarni xarid qilish uchun sarflangan
mablag’lar hajmi 674 mlrd. dollarni tashkil qilib,
ularning jami ajratilgan
mablag’lardagi salmog’i qariyib 10% ni tashkil qilmoqda.
5.
Jahon moliyaviy inqirozining O’zbekiston iqtisodiyotiga ta’siri hamda uning
oqibatlarini oldini olish va yumshatishga asos bo’lgan omillar
Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozining O’zbekiston iqtisodiyotiga ta’siri borasida
Prezidentimiz o’z asarlarida quyidagicha ta’kidlaydilar: «...tobora chuqurlashib
borayotgan jahon moliyaviy inqirozi mamlakatimizga ta’sir ko’rsatmaydi,
bizni
chetlab o’tadi, degan xulosa chiqarmaslik kerak. Masalani bunday tushunish o’ta
soddalik, aytish mumkinki, kechirib bo’lmas xato bo’lur edi. Barchamiz bir haqiqatni
anglab yetishimiz lozim – O’zbekiston bugun xalqaro hamjamiyatning va global
moliyaviy-iqtisodiy bozorning ajralmas tarkibiy qismi hisoblanadi.
Buning tasdig’ini tashqi dunyo bilan aloqalarimiz tobora kengayib borayotganida,
taraqqiy topgan yetakchi davlatlar ko’magida iqtisodiyot tarmoqlarini rivojlantirish,
modernizatsiya qilish, texnik va texnologik qayta jihozlash bo’yicha dasturlarning
amalga
oshirilayotganligida,
O’zbekistonning
xalqaro
savdo
tizimiga
integratsiyalashuvida, mahsulot va tovarlar importi va eksportining o’sib borishida va
boshqa misollarda yaqqol ko’rishimiz mumkin. Shu bois global moliyaviy inqiroz va
birinchi navbatda uning oqibatlari iqtisodiyotimizning rivojlanishi
va samaradorlik
holatlariga ta’sir etayotganidan ko’z yumib bo’lmaydi»
103
.
Biroq, o’z o’rnida ta’kidlash lozimki, moliyaviy inqirozning respublikamiz
iqtisodiyotiga ta’siri boshqa rivojlangan va ayrim qo’shni davlatlardagiga qaraganda
mazmunan farq qiladi. Agar boshqa mamlakatlarda bu jarayonlar bevosita moliya
tizimining izdan chiqishi va ishlab chiqarish hajmlarining
keskin qisqarib ketishi,
ko’plab yirik korxonalarning yopilishi orqali namoyon bo’lsa, O’zbekistonda
inqirozning iqtisodiyotga ta’siri jahon xomashyo bozorlarida eksport mahsulotlariga
talabning susayishi tufayli narxlarning keskin pasayishi hamda buning oqibatida
103
Karimov I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbеkiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari. –
T.: O’zbеkiston, 2009, 11-b.
387
eksport daromadlarining sezilarli kamayishi, asosiy
savdo hamkorlar xarid
qobiliyatining pasayishi natijasida tashqi savdo aylanmasining qisqarishi orqali
namoyon bo’ladi.
«Jahon bozorida talabning pasayib borishi oqibatida O’zbekiston eksport
qiladigan qimmatbaho va rangli metallar, paxta, uran,
neft mahsulotlari, mineral
o’g’itlar va boshqa mahsulotlarning narxi tushib bormoqda. Bu esa, o’z navbatida,
xo’jalik yurituvchi sub’ektlar va investorlarning eksportdan oladigan tushumlari
kamayishiga olib keladi. Ularning foyda ko’rishiga va ishlab chiqarish rentabelligiga,
oxir-oqibatda esa makroiqtisodiy ko’rsatkichlarimizning o’sish sur’atlari va
iqtisodiyotimizning boshqa tomonlariga salbiy ta’sir etadi»
104
.
