56
Jinoyat huquqiga taalluqli bo'lgan jinoyat tarkibi elimentlaridan adabiyotlarda jinoiy javobgarlikka tortish uchun
sodir etilgan qilmishning mavjud bo'lishi yagona asos bo'ladi.
Jinoiy javobgarlikka tortish uchun asos shaxs tomonidan jinoyat tarkibi mavjud bo'lgan ijtimoiy xavfli qilmish
sodir etilgan vaqtdan boshlab vujudga keladi. Biroq, uni aniq bir shaxsga nisbatan tatbiq etish uchun yuridik hujjat —
sudning qonuniy kuchga kirgan ayblov hukmi mavjud bo'lishi lozim. Sudning hukmi jinoiy javobgarlikni qo'llashning
asosi hisoblanadi.
Jinoyat kodeksining 5-moddasida fuqarolarning qonun oldida tengligi prinsipi belgilangan bo'lib, unga ko'ra:
«Jinoyat sodir etgan shaxslar jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, e'tiqodi, shaxsiy va ijtimoiy mavqeyidan
qat'iy nazar, bir xil huquq va majburiyatlarga ega bo'lib, qonun oldida tengdirlar». Bu asos hech qanday shaxs holatni
yaxshilovchi yoki yengillashtiruvchi holat bo'lib hisoblanmaydi, degan xulosa kelib chiqishiga sabab bo'ladi.
Jinoyat kodeksining 8-moddasida: «Hech kim aynan bitta jinoyat uchun ikki marta javobgarlikka tortilishi
mumkin emas», deyilgan. Bitta qilmish uchun ikki marta jinoiy javobgarlikka tortmaslik faqat jinoiy javobgarlikka xos
xususiyatdir. Ammo bitta jinoyat uchun jinoiy javobgarlik bilan bir qatorda boshqa javobgarlik choralari ham qo'llanishi
mumkin. Masalan, jinoyat tufayli yetka-zilgan moddiy zarani qoplash (fuqaroviy javobgarlik), ishdan bo'shatish
(intizomiy javobgarlik).