61
miqdorning ma'lum qiymati qancha bo’lsa, shuncha marta kattalashtirish yoki
kichiklashtirish kerak. Masalan, quyidagi mashqlarni bajarish kerak.
12 m da 12 litrdan necha marta bor? 36 soni 6 sonidan necha marta katta?>>.
Shuni ham aytib o’tish kerakki, oddiy uchlik qoidaga doir masalalarni
munosabatlar
usuli bilan yechishda, ularning shartlarini faqat rasmlar bilan
tasvirlamasdan, jadvallar tarzida ham yozilishi mumkin.
Ikkinchi bob bo`yicha xulosa
Boshlang’ich sinflarda matematika o’qitish jarayonida o’quvchilari
boshlang’ich sinf matematika darslarida o’quvchilarining arifmetik amallar
bajarishni o’rganishini tashkil etish didaktik prinsiplarni o’rganish va ularga
individual yondashish bilan bog’liq nazariy va
amaliy tadqiqotlar xolatini
o’rganishdan iborat tadqiqotlar jarayonida Boshlang’ich sinf matematika darslarida
o’quvchilarining arifmetik amallar bajarishni o’rganishini tashkil etish didaktik
printsiplari texnologiyasining shakllanganligi darajasi tushunchasi mazmuni va bu
muammolardan foydalanish va ishlab chiqishning asosiy yo’nalishlari aniqlandi, bu
muammoning boshlang’ich maktab o’quvchilari matematik tayyorgarligiga nisbatan
qo’llashni amalga oshirish shart-sharoitlari belgilandi.
Boshlangich sinflarda matematika o’qitish jarayonida o’quvchilarining
arifmetik amallar bajarishni o’rganishini tashkil etish didaktik printsiplarini
o’rganish va ularga individual yondashish asosiy yo’nalishi
sifatida uning
Boshlang’ich sinf matematika darslarida o’quvchilarining arifmetik amallar
bajarishni o’rganishini tashkil etish didaktik printsiplari barcha tomonlarini
rag’batlantirish ajratildi:
psixik jarayonlarni faollashtirish (qabul qilish, diqqat va xokazo);
boshlang’ich ta’limdayoq rivojlanuvchi ta’lim g’oyalarini amalga oshira borib,
o’quvchilar fikrlash faoliyatini rag’batlantirishga ko’proq urg’u berish; biroq o’z
mohiyatiga ko’ra boshlang’ich ta’lim
shundayki, shunchaki yod olish zarur,
reproduktiv faoliyatdagi o’quv va ko’nikmalar mashq yo’li bilan egallanadi. Shu bois
xotira ishi va reproduktiv faoliyat rolini inkor etib bo’lmaydi; boshlang’ich ta’lim
nuqtai nazaridan shu xolat ham muximki, bolaning asab tizimi hali kuchsiz va
62
qiyosiy aqliy ish qobiliyati past. Shu bois bolaning ish qobilyati, uning tayyorgarligi
va navbatdagi masalalarni bajarishga kuchini qo’llab-quvvatlash
uchun maxsus
yo’naltirilgan usullar tizimi kerak.
Shunday qilib, boshlang’ich ta’limda ham o’quvchilarining arifmetik amallar
bajarishni o’rganishini tashkil etish oddiy, ham murakkab bilish jarayonlarini
shakllantirish zarur. Bilish faoliyatining turli darajdalari bilan bog’liq
ishlar ham
shunday. Ta’limni ham oliy, ham quyi darajalarda faollashtirish zarur.
Boshlang’ich sinf matematika darslarida o’quvchilarining arifmetik amallar
bajarishni o’rganishini tashkil etish didaktik prnsiplarini o’rganish va ularga individual
yondashish. Boshlang’ich sinf matematika darslarida o’quvchilarning arifmetik
amallar bajarishni o’rganishini tashkil etish didaktik printsiplarini ichki va tashqi
rag’batlantirish usullari tizimi barcha bosqichlarda boshlang’ich
maktabga
qo’llanilgan xolda belgilandi: jonli idrok etish, tasavvurlarni qabul qilish va yuzaga
kelishida; mavhum fikrlash bosqichida, o’quv materialini mushohada qilish,
sistemalashtirish, xulosa va umumlashmalar chiqarishda;
qayta takrorlash,
o’zlashtirilgan materialni qo’llashda, Bunda o’quvchilarda darsda boshlang’ich sinf
matematika darslarida o’quvchilarining arifmetik amallar bajarishni o’rganishini
tashkil etish didaktik printsiplari turlarini (taqlidiy, reproduktiv, izlanish - ijroiy,
ijodiy almashtirish va o’quv jarayoniga turli darajadagi topshiriqlarni kiritish
zaruriyati o’quv jarayonini jadallashtirishning muhim shart-sharoitiga kiradiki, ularni
hal etish bilimlarni nafaqat yangi sharoitga o’tkazishni, balki boshlang’ich o’quv
materialini yangilashni ham talab etadi.
