153
Yuqorida aytib o‗tilgan usullardan tashqari ishchilar o‗zlarining ish bajarish
vaqtidagi sarf qilayotgan vaqtlarini o‗zlari fotografiya qilishlari mumkin.
7.2
Paxta tozalash, to„qimachilik va engil sanoat korxonalari
kadrlari tarkibi
Kadrlar yoki korxonaning
mehnat resurslari
–korxona ro‗yxatida turuvchi
va faoliyat ko‗rsatuvchi turli kasb guruhlariga kiruvchi ishlovchilar majmuasidir.
Korxona ro‗yxatida ish qabul qilingan barcha ishlovchilar kiritiladi. Mehnat
resurlari ishlab chiqarishning moddiy buyum elementlarini
harakatga keltiradi,
mahsulot yaratadi, foyda ko‗rinishida qo‗shimcha mahsulot va qiymat hosil qiladi
(7.7-rasm).
7.7-rasm. Sanoat korxonalari mehnat resurslari
154
Sanoat korxonalari to‗g‗ridan- to‗g‗ri moddiy ne‘matlar yaratish jarayonidan
ishtirok etuvchi mehnat resurslari bilan birgalikda asosiy ishlab chiqarishga xizmat
ko‗rsatuvchi va boshqa vazifalarni bajaruvchi mehnat resurslariga ham egadir.
Paxta tozalash sanoati xodimlari quyidagi ikki yirik guruhga ajratiladi:
-
sanoat ishlab chiqarish personali;
-
nosanoat ishlab chiqarish personali
Sanoat ishlab chiqarish personala tarkibiga mahsulot ishlab chiqarish
jarayoniga ishtirok etadigan barcha shaxslar kiritiladi.
Asosiy faoliyatdan tashqari faoliyat bilan shug‗ullanuvchilar nosanoat ishlab
chiqarish personali tarkibiga kiritiladi.
Sanoat ishlab chiqarish personali
o‗z navbatida
quyidagi toifalarga
ajratiladi: ishchilar, o‗quvchilar, muxandis- texnik xodimlar va xizmatchilar;
kichik xizmat ko‗rsatuvchi personal; qo‗riqlash va yong‗indan
muhofaza qilish
xodimlari.
Ishchilarga bevosita moddiy qiymatlarni yaratuvchilar, asosiy vositalarni
ta‘mirlovchilar, yuk tashuvchilar, moddiy xizmat ko‗rsatuvchilar kiradi. O‗z
navbatida
ishchilar
ham asosiy va yordamchi ishchilarga bo‗linadi.
SHuningdek,
bajaradigan ishining tavsifiga qarab ishchilar quyidagi to‗rttga asosiy guruhga
bo‗linadi:
mahsulot ishlab chiqarish texnologik jarayonida mehnat qurollari
yordamida tayyor mahsulot ishlab chiqaruvchilar;
mehnat predmetlari va tayyor mahsulotlarni tashish,
saqlash bilan
shug‗ullanuvchilar;
asosiy fondlarni tiklash bilan shug‗ullanuvchi;
ishlab chiqarilgan tayyor mahsulot sifatini nazorat qiluvchilar.
Birinchi guruhga kiruvchilar asosiy ishchilar, qolganlari esa yordamga
ishchilar sanaladi.
O‗quvchilarga korxonada shogirdga tushgan brigada usulida o‗qidiganlar
kiradi. Rahbarlar, muxandis – texnik xodimlar xizmatchilar guruhiga kiritiladi.
155
Rahbarlar jumlasiga paxta tozalash korxonasidagi barcha mansab
lovozimlarni egallab turgan xodimlar va ularning o‗rinbosarlari kiritiladi, xususan:
jamiyat raisi, bo‗lim boshliqlari, bosh mutaxasislar (bosh hisobchi, bosh muxandis,
bosh mexanik, bosh texnolog , bosh iqtisodchi va boshqalar).
Mutaxassislar
jumlasiga texnik-muxandislik, iqtisodiyot, buxgalteriya,
huquqiy va boshqa yo‗nalishlar bo‗yicha faoliyat yurituvchi xodimlar kiritiladi.
Jamoaning ishlab chiqarish va maishiy zaruriyatlarini qoniqtirishda faoliyat
yurituvchilar kichik ishlab chiqarish personali hisoblanadi.
Paxta tozalash korxonasi sanoat ishlab chiqarish
personali tarkibiga asosiy
ishlab chiqarish, xizmatchi ko‗rsatuvchi va yordamchi bo‗limlar (sexlar) ishchilari,
tashqi paxta tayyorlash maskanlaridan paxtani qabul qilib olish va uni zavodga
etkazib berish bilan shug‗ullanuvchi ishchilar, shuningdek korxonalarni boshqarish
va uning ishlab chiqarishiga xizmat ko‗rsatish xodimlari kiradi.
Paxta tozalash korxonasi nosanoat personali tarkibiga tayyorlov tizimi
ishlovchilari (quritish-tozalash sexi bilan birgalikda), uy-joy kommunal xo‗jaligi,
bolalar bog‗chasi va shu kabi boshqa xo‗jaliklar xodimlari kiritiladi.
