45
ettiradi, kutilgan natijaga erishmasa, aloqani to‗xtatadi. Kontakt muayyan
sarf-xarajatlar bilan kechadi. Agar odam aloqadan xarajatdan ko‗ra ko‗p-
roq ijobiy natijaga erishsa, munosabatlar barqaror bo‗ladi (M.Doych).
Qadriyat vaziyati shaxs uchun ma‘lum bir natijaga erishish qanchalik
qimmatli bo‗lsa, natijaga erishishga shunchalik ko‗p intilishini ko‗rsatadi.
“
To„yish – ochlik” vaziyati insonning o‗tmishda qanchalik ko‗p taq-
dirlansa, uning yana taqdirlanishi shunchalik kam qiymatga ega bo‗lishini
ko‗rsatadi.
“
Agressiya va qo„llab-quvvatlash” vaziyatiga ko‗ra inson o‗zi kut-
gan mukofotni olmasa yoki jazolansa (kutilmaganda), u agressivligini na-
moyon qiladi, bunday xatti-harakat natijasi shu shaxs uchun qimmatlidir.
Shunday qilib, ijtimoiy aloqa quyidagilar asosida o‗rnatiladi va qo‗llab-
quvvatlanadi:
1) agar ijtimoiy aloqa shaxsiy maqsadga muvofiqlikka mos bo‗lsa va
sarflangan harakat taqdirlanishdan ortiq bo‗lmasa;
2) o‗zaro bitimga kelish mumkin bo‗lsa hamda to‗lov
mezoni va ij-
timoiy o‗zaro ta‘sir barcha ishtirokchilarining taqdirlanishi birligi ta‘min-
langanda. Tomonlardan birining manfaatlari tazyiq ostiga olinganda, u bu
aloqalarni qaytadan ko‗rib
chiqishga intiladi, ularni
yangidan tartibga so-
lishga harakat qiladi, natijada nizolar uchun asos paydo bo‗ladi.
Ushbu vaziyatlar kishilarniig o‗zaro ta‘siri o‗zaro foydali va simmetrik
bo‗lgandagi xatti-harakatini tushuntirish uchun qo‗l keladi, lekin bu naza-
riya orqali hokimiyat, zo‗rlik, ijtimoiy tengsizlikni tushuntirish qiyin.
Nosimmetrik munosabatlarni
tushuntirish uchun Xomans eng kam
