47
• konstruktiv nizo ziddiyatlarni aniqlash, ularni hal qilish, ilgari
harakat qilish, rivojlanishga turtki bo‗ladi.
A.Kozerning fikricha, nizo faqat ijobiy yoki faqat salbiy oqibatga ega
bo‗lmaydi, balki bir paytning o‗zida ham salbiy, ham ijobiy oqibatga ega
bo‗lishi mumkin. Nizo ijtimoiy o‗zaro ta‘sir shakli sifatida ijtimoiy struk-
turani shakllantirish, standartlashtirish va qo‗llab-quvvatlash
vositasi hi-
soblanadi.
Arastu, Gobbs, Gegel, Veber, Darendorf kabi mutafakkir va siyosat-
chilarning ko‗plab asarlarida nizolar me‘yordan chetga og‗ish emas, balki
ijtimoiy munosabatlar me‘yori, jamiyatning normal holati deb ta‘riflanadi.
Nizolar nazariyasi nizoni
ijtimoiy rivojlanish manbayi, ijtimoiy
dunyoni o‗zaro kurashayotgan jang maydoni deb qaraydi.
Hokimiyat egalari uni saqlab qolishga, boshqalar esa vaziyatni o‗zgar-
tirishga intiladi.
Darendorfning fikricha, rollar tarkibi ayni bir paytning
o‗zida ham hamkor, ham nizoli manfaatlarni keltirib chiqaradi.
Sotsiolog Jon Reks ijtimoiy tartib taqsimoti ustidan nazorat o‗rnatuvchi
ayrim guruhlarning shaxsiy hokimiyatini himoya qilishning ongli natijasi,
degan xulosaga keladi.
Har qanday ijtimoiy tizim resurslarni cheklash bilan to‗qnashadi va
ularni taqsimlash mexanizmiga ega bo‗ladi:
– iqtisodiy taqsimot;
– hokimiyat munosabatlari iqtisodiy taqsimot
tizimidagi har qanday
tartibsizlikning oldini oladi;
– qadriyatlar hokimiyat taqsimotining qonuniyligini himoya qiladi;
– diniy e‘tiqod va marosimlar qadriyatlarga qat‘iy bo‗ysunish mahsuli
sifatida namoyon bo‗ladi.
Integratsiya va ijtimoiy tartib taqsimot jarayonining natijasi hisob-
lanadi.
