10
ziddiyat nazardan tashqarida qoladi. Shuning uchun boshqaruv obyektining
boshqaruv buyruqlarini bajarishga imkoniyati va tayyorligi kanchalik tо‗lii hisobga
olinmasin, agar ular faqatgina samaraliroq boshqaruv ta‘sirlarini qidirish uchun asos
sifatida kо‗rib
chiqilsa, boshqaruv imkoniyatlarini baholash boshqaruvni amalga
oshirishning haqiqiy imkoniyatlariga adekvat bо‗lmaydi. Demak, boshqaruvni faqat
boshqaruv subyekti holatida kо‗rib chiqish mumkin emas.
Subyektning boshqaruv obyekti bilan о‗zaro hamkorligi uchun ular о‗rtasida
majmuaviy xarakterga ega munosabatlar mavjud bо‗lishi zarur. Bunda boshqaruvning
ayrim darajalaridagi munosabatlarning u yoki bu turi ustunlik qiladi. Iqtisodiy
munosabatlarga
asoslangan
boshqaruv
munosabatlari
keng
tarqalgandir.
Munosabatlarning quyidagi ikki turi boshqaruv uchun prinsipial bо‗ladi:
assotsiatsiyalangan mulk egalarining birgalikdagi faoliyati
jarayonida mehnatni
taqsimlanishi va kooperatsiyalashuvida vujudga keluvchi munosabatlar va mulk
egalari va ishlab chiqarish vositalaridan foydalanuvchilar о‗rtasida vujudga kelgan
yollash munosabatlari (tо‗lov munosabatlari).
Agar bir tomondan boshqaruv subyektida boshqarishga ehtiyoj va imkoniyat,
boshqa tomondan esa – boshqaruv obyekti boshqaruv buyruqlarini bajarishga ehtiyoji
va imkoniyati bо‗lsa, boshqaruv haqiqiy bо‗ladi.
Subyektning boshqaruvchilik
faoliyati bunda, u qanday maqsadlarni
kо‗zlashiga kо‗ra ma‘lum yо‗nalishda amalga oshiriladi. Agar boshqaruv maqsadlari
subyektning boshqaruv faoliyati jarayonida kо‗zlangan maqsadiga mos kelsa, u
samarali boshqarishga qaratilgan bо‗ladi.
Boshqaruv subyektining boshqaruvni amalga oshirish imkoniyati,
birinchidan
tashkiliy-texnik jihatlari bilan xodimlarda aloqa va axborotlarni uzatishning kerakli
kanallari, boshqaruvning talab qilishidagi texnikasining mavjudligi bilan,
ikkinchidan, boshqaruv subyektida boshqaruv obyektiga ta‘sir kо‗rsatishning, uning
yordamida buyruqlarni bajarishga undovchi dastaklarning mavjudligi bilan, ya‘ni
boshqaruv obyektining boshqaruv buyruqlarini bajarishga
imkoniyati va tayyorligi
bilan asoslanadi.
11
Menejment tizim sifatida. Boshqaruv faoliyatining barcha tomonlari obyektiv
tarzda о‗zaro bog‗langan. Shuning uchun qandaydir kichik tizimdagi har qanday
о‗zgarishlar barcha boshqa kichik tizimlardagi tegishli о‗zgarishlarni keltirib
chiqaradi (1.3-rasm).
