76
Nimagaki, boshqa shartlar rioya еtilgan holda minimal
sement sarfi bilan beton
tayyorlash optimal
a
qiymati beton strukturasi qoliplashining fizik asoslaridan
kelib chiqqan holda olinadi. Bu holda og’ir betonda qum va shag’al
sarfi ikki
tenglamali formulani hal qilish orqali olinadi:
;
1000
/
/
/
sh
sh
ts
Sh
P
В
Ts
sh
sh
ts
ts
Sh
P
P
В
Ts
/
/
/
bu
erda
:
ts,
p
,
sh
- s
ement, qum va shag’alning haqiqiy zichligi, kg/l; P
sh
shag’alning
g’ovakligi (nisbiy qiymat); a - shag’al donalarining qorishmada tarqalishi koеffitsiyenti;
ш
-
shag’alning zichligi, kg/l.
Birinchi tenglamaning beton komponentlari absolyut hajmining yig’indisi 1
m
3
tayyor zich beton (1000 l) ga teng, deb olingan shart
bilan chiqarilgan va bu
holda beton tarkibida havo bo’lmasligi lozim. Ikkinchi tenglamaning sharti - qum-
tsementli qorishma (standart bo’sh holatida) shag’al orasidagi bo’sh joylarni to’la
to’ldirishi va uning donalarini bir miqdor surishi lozim va bu holat beton
aralashmasining yaxshi joylashishi hamda to’ldiruvchi donalarining yagona,
mustahkam manolit bo’lib birlashishi uchun zarur.
Bu usuldagi tenglamada ikkita noma’lum – qum va shag’al bor. Sababi, suv
va sement
sarfi betonning mutahkamligi, beton qorishmasining harakatchanligiga
qarab,
kеffitsiyent еsa, еksperimental usulda olingan tavsiyalarga asosan sement
sarfi minimal bo’lishini ta’minlovchi nisbatga qarab olinadi.
Keltirilgan tenglama yordamida quyidagini olamiz:
sh
sh
sh
P
Sh
/
1
/
1000
(5. 1)
ts
sh
ts
Sh
В
Ts
P
1000
(5. 2)
Engil betonlar uchun tenglamaning boshqa usuli qo’llaniladi va bunda
ikkinchi tenglama beton mustahkamlik darajasi belgilangan shart bilan chiqariladi.
Betonga havoni tortuvchi qo’shimchalar qo’shilgan taqdirda, tenglamaga qushilgan
havo hajmini belgilovchi qiymat qo’shiladi. Shunday qilib, ko’rib chiqilgan usulda
77
material sarfining yakuniy qiymati, materiallar еgallaydigan absalyut hajm nazarda
tutilgan holda hamda betonning tejamliligi, mustahkamligi va boshqa xususiyatlari
etarli bo’lishi hisobga olingan holda chiqariladi.
Beton xususiyati kimyoviy qo’shimchalar
bilan yaxshilangan taqdirda,
materiallar sarfini hisoblashda hisob kitoblarga tegishli o’zgartirishlar kiritish
orqali ularning ta’siri hisobga olinadi.
