bilimlarini egallash yо‘llari, usullari haqidagi fikrlari hozirgi davrda ham dolzarbdir. О‘quvchiga bilim berishda

Download 1,48 Mb. Pdf ko'rish
bet	11/118
Sana	22.01.2024
Hajmi	1,48 Mb.
	#143313

1 ... 7 8 9 10 11 12 13 14 ... 118

Bog'liq
Biologiya o‘qitish metodikasi (o‘quv qo‘llanma)

29
bilimlarini egallash yо‘llari, usullari haqidagi fikrlari hozirgi davrda ham
dolzarbdir.
О‘quvchiga bilim berishda:
1. O‘quvchini zeriktirmaslik;
2. Bilim berishda bir xil narsani yoki bir xil fanni о‘rgatavermaslik;
3. Uzviylik, izchillik;
4. Yangi mavzularni, kо‘rgazmali bayon etish kerak deb uqtiradi.
Bilim olishda tushunib о‘rganish, ilmiy tadqiqotchining poklikka
rioya etishiga alohida e’tibor beradi, jamiyatning ravnaqi ma’rifatning
rivojiga bog‘liq degan g‘oyani ilgari suradi.
Abu Rayhon Beruniy bilim olishni axloqiy tarbiya bilan bog‘laydi.
Zero, insonda komillikning muhim mezoni yuksak axloqlikdir. Beruniy
inson har tomonlama kamolga yetishi uchun u ilmli bо‘lishi bilan birga
mehnatsevar va hunar egasi bо‘lishi ham kerak deydi. U inson
kamolotida uch narsa muhimligini ta’kidlaydi. Bu hozirgi davr
pedagogikasida ham e’tirof qiluvchi irsiyat, muhit, tarbiyadir. Ma’lum
bir davrda inson kamolotiga irsiyat, muhitning ta’sirini inkor etib, faqat
tarbiyani tan oladilar. Lekin Beruniy о‘z zamondoshlari Farobiy, Ibn
Sinolar kabi inson kamolotida har uchalasini ham muhim deb
hisoblaydi. Ya’ni u insonning kamolotga yetishida ilmu-ma’rifat, san’at
va amaliyot asosiy rol о‘ynasada, nasl-nasab, ijtimoiy muhit va ijtimoiy
turmush qonuniyatlari ham katta ahamiyatga ega ekanligini ta’kidlaydi.
Beruniy nazarida inson kamolga yetishning eng muhim omillari ilm-
ma’rifatli bо‘lishi va yuksak axloqlilikdir. Beruniy ilmiy bilimga oid,
ta’lim metodlari haqidagi qarashlari bilan ta’lim nazariyasida о‘ziga xos
maktab yaratadi. Beruniyning ham tabiiy, ham ijtimoiy fanlarni qamrab
olgan 150 dan ortiq asari mavjuddir.
Abu Ali Ibn Sino – butun musulmon sharqning ulkan qomusiy
ahli, jahon ilmi va madaniyatining eng mashhur namoyondalaridan
biridir. Ibn Sino о‘rta asr fanining turli sohalari falsafa, tibbiyot
tabiatshunoslik, badiiy adabiyot bо‘yicha yozgan asarlari bilan о‘chmas
iz qoldirgan, u о‘z davrida “Olimlar raisi” unvoni bilan taqdirlandi.
Uning yirik asarlariga quyidagilarni kiritish mumkin “Tib qonunlari”,
“Ash-Shifo”, “Al-qonun”, “An-Najot”, “Donishnoma” va boshqalar.

30
Ibn Sino о‘zining ta’lim-tarbiyaga oid qarashlarini ijtimoiy-falsafiy
qarashlari bilan bog‘liq holda ifodalangan va maxsus risolalarda talqin
qilgan. Shuningdek fanlarni tasnif etadi. Bunda u birinchi о‘ringa
tibbiyot fanlarini qо‘yadi.
Ibn Sino bilim olishda bolalarni maktabda о‘qitish zarurligini qayd
etar ekan, ta’limda quyidagi tomonlarga rioya qilish zarurligini
ta’kidlaydi:
1. Bolaga bilim berishda birdaniga kitobga band qilib qо‘ymaslik;
2. Ta’limda yengildan og‘irga borish oraliq bilim berish;
3. О‘qitishda jamoa bо‘lib maktabda о‘qitishga e’tibor berish;
4. Bilim berishda bolalarning qiziqishi va qobiliyatini hisobga olish;
5. О‘qitishni jismoniy mashqlar bilan qо‘shib olib borish;
Bu talablar hozirgi davr tamoyillariga ham mos kelishi bilan
qimmatlidir.
Ibn Sino о‘qituvchining qanday bо‘lishi kerakligi tо‘g‘risida qator
fikrlarni bayon etadi. Ular quyidagilardir:
1. Bolalar bilan muomalada bosiq, jiddiy bо‘lish;
2. Berilayotgan bilimni talabalar qanday о‘zlashtirib olayotganiga
e’tibor berish;
3. Ta’limda turli metod va shakllardan foydalanish;
4. Talabaning xotirasi, bilimlarini egallash qobiliyati, shaxsiy
xususiyatlarini bilishi;
5. Fanga qiziqtira olish;
6. Berilayotgan bilimlarni eng muhimlarini ajratib bera olish;
7. Bilimlarni talablarga tushunarli, uning yoshi, aqliy darajasiga mos
ravishda berish;
8. Har bir sо‘zning bolalar hissiyotini uyg‘otish darajasida bо‘lishiga
erishish zarur, deydi olim.
Ibn Sino ta’limotida bilishda qaysi metodlardan foydalanilmasin u
og‘zaki ifodalash, tajribalarini baribir talabada haqiqiy bilim hosil qilish
mustaqil, mantiqiy fikrlash qobiliyatini rivojlantirish, olgan bilimlarini
amaliyotga tatbiq eta olish qobiliyatini tarkib toptirish asosiy maqsad
bо‘lgan. Ibn Sino aqliy, axloqiy tarbiya bilan bir qatorda inson
kamolotida jismoniy tarbiyaning muhim ahamiyatini ham nazariy, ham

31
amaliy jihatidan tahlil qiladi. Ibn Sinogacha insonning kamolga
yetishida jismoniy tarbiyaning ta’siri haqida bizlarda bir yaxlit ta’limot
yaratilmagan edi. Jismoniy mashqlar, tо‘g‘ri ovqatlanish, uyqu, badanni
toza tutish, tartibga rioya etish, inson sog‘lig‘ini saqlashda muhim
omillardan ekanini ham ilmiy ham amaliy jihatidan asosladi.
Xulosa qilib aytganda, Ibn Sinoning ta’lim-tarbiyaviy qarashlarida
insonning ham aqliy, ham axloqiy estetik hamda jismoniy tomondan
rivojlanishi uning kamolga yetishining asosiy mezoni sifatida talqin
etiladi.

Download 1,48 Mb.

1 ... 7 8 9 10 11 12 13 14 ... 118

Download 1,48 Mb.

Pdf ko'rish