|
ISHLATISH SISTEMASI VARIANTINI TANLASHNING GEOLOGIK SHAROITLARI
|
| bet | 178/252 | | Sana | 04.12.2023 | | Hajmi | 11,69 Mb. | | #110957 |
Bog'liq NEFT VA GAZ konlari geologiyasi 11.3. ISHLATISH SISTEMASI VARIANTINI TANLASHNING GEOLOGIK SHAROITLARI
Ishlatish sistemasi variantini tanlashda uyumdan bir tonna neft chiqarib olishga sarf bo’ladigan xarajatlarni kamaytirib, neftni yer qa’ridan qisqa vaqt mobaynida butunlay chiqarib olish zarurligiga e’tibor beriladi.
Bunda neft uyumining tabiiy sharoiti asosiy rol o’ynaydi. Uyumlarning tiplari, morfologiyasi va o’lchami turlicha bo’lganligi sababli, ulardan neftni chiqarib olish to’g’risida juz’iy tavsiyanomalar berish maqsadga muvofiq emas.
Umuman platforma tipidagi strukturalar odatda o’lchamining kattaligi, jinslarning qiyalanib yotishi, tagidan ostki suvlar bilan chegaralangan keng suv-neftli zonalarning mavjudligi bilan tavsiflanadi.
Ko’pgina hollarda uyumning suv-neftli zonasining maydoni toza neftli zonaning maydoniga teng yoki undan katta bo’lishi ham mumkin. Odatda bunday neft uyumlarida tarang suv bosimli rejim kuzatiladi; qatlamlarning tarkibi har xilligi bilan ajralib turadi. Shunga ko’ra bunday konlarning ishlatish sistemasini tanlashda qatlamga suv bostirish sharoitlari inobatga olinadi(q. 10-bob).
Ma’lumki, geosinklinal oblastlaridagi strukturalar kichik va o’rtacha o’lchamdaligi va strukturalarning aniq ifodalangan shakllarining namoyon bo’lishi bilan tavsiflanadi va ularda odatda juda kichik suv-neft zonali qatlam uyumlari uchraydi. Bunday uyumlar suv bosimli rejimda va ayrim hollarda erigan gaz rejimi va gaz qalpog’i rejimida bo’ladi. Mahsuldor qatlamlar yuqori kollektorlik xususiyatlariga ega bo’lgan kvartsli qumtosh va qumlardan tarkib topgan. Qayd etilgan sharoitlar ishlatish sistemasining turli variantlarini tanlashni taqozo etadi.
Ishlatish sistemasini tanlashda quduqlarning joylashish qatoriga, ya’ni haydash quduqlarining joylashgan qatorlari oralig’idagi ishlatish quduqlari qatori soniga e’tibor berish kerak. Ma’lumki, dastavval ko’p qatorli sistemalar ishlatish quduqlarining etti-to’qqiz qatori qo’llanilgan. Tajribadan ma’lum bo’lishicha, gidroo’tkazuvchanlik 0,0610-12 m3/(mPas) dan kam va qatlamlar uziq-uziq bo’lganda uyumni ishlatish boshlanishida maydoniy yoki bir qatorli sistemani ishlatish maqsadga muvofiqdir. Gidroo’tkazuvchanlik yuqori bo’lganda esa uch va to’rt qatorli sistemalardan foydalanilganda yuqori texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlarga erishish mumkin. Ko’p qatorli sistemada neft beraolishlikning yuqori ko’rsatkichi faqat bir xil tarkibli qatlamlardan olinadi.
Quduqlar to’rining zichligi ko’pincha neftning qovushqoqligiga bog’liq holda tanlanadi. CHunonchi, neftning qovushqoqligi unchalik yuqori bo’lmaganda (5-8 mPas dan kam) jinslarning kollektorlik xususiyatlarining har xillik darajasiga va uyumning mahsuldorligiga qarab quduq to’rining zichligini har bir quduqqa 0,24 dan 0,36-0,48 km2 maydon to’g’ri keladigan qilib loyihalash mumkin. Neft qovushqoqligi 10-12 mPas dan ortiqroq bo’lsa, quduq to’rining zichligi 0,16 km2/quduq va bundan kamroq (0,08 km2/ quduqqacha) bo’ladi. Quduqlarning zich to’rini boshqa sharoitlarda ham ishlatish mumkin (qum namoyon bo’lganda, gaz va ostki suvlar yorib kirganda). Bunday paytda quduqdan suyuqlikni chiqarib olish ma’lum darajada chegaralanadi.
Chegara ortida suv bostirishni qo’llash quduqlar to’ri zichligini 0,15-0,20 va hatto 0,30 km2/quduqqacha kamaytirish imkoniyatini berdi. Neft uyumi maydonining kattaligi uyumni ishlatish sistemasi variantini tanlashda muhim rol o’ynaydi. Umuman maydonining o’lchami turlicha bo’lgan neft qatlamlariga suv haydab ishlatish sistemasini tanlashda quyidagi variantlarni (mahsuldor qatlamlarning geologik tuzilishini, ularning har xil tarkibliligini, kollektorlar va qatlam suyuqliklarining fizik xususiyatlarini hisobga olib) qo’llash mumkin:
kichik o’lchamli uyumlar uchun burmaning har bir qanotida quduqlarning to’rttadan ortiq bo’lmagan batareyalari loyihalanadi chegara ortiga suv bostirish;
o’lchami o’rtacha bo’lgan uyumlar uchun, burmaning har bir qanotida to’rttadan ettitagacha quduqlar batareyalari loyihalanadi chegara ortiga va chegara ichi markaziga suv bostirish;
yirik uyumlar uchun, burmaning har bir qanotida ettitadan ortiq quduqlar batareyasi loyihalanadi chegara ortiga va chegara ichkarisiga turli variantlarda suv bostirish;
juda yirik uyumlar va suv-neftli zonasining maydoni katta bo’lgan uyumlar uchun neftlilikning ichki chegarasi bo’ylab suv-neftli zonani mustaqil bo’laklarga bo’lib ishlatish maqsadida haydash quduqlari bilan kesish orqali bu zonaga suv bostirish (shuningdek, chegara ortiga suv haydash quduqlarini burg’ilash loyihalashtiriladi); neft uyumining faqat neftli qismi uchun turli variantlarda chegara ichiga suv bostiriladi. Quduqlar butunlay suvlanganicha ishlatiladi. Shuningdek, quduqlarni ishlatish qisman suvlangan zonadan neftni to’liq chiqarib olguncha davom ettiriladi.
Uyumni ishlatish sistemasining eng qulay variantini tanlash yuqorida qayd etilgan geologik ko’rsatkichlar va omillarning qanchalik mukammal o’rganilganligiga bog’liq. Yangi neft uyumini ishlatish variantini tanlashda, unga o’xshagan qatlamga sun’iy ta’sir etib uzoq vaqt davomida ishlatilayotgan ob’ektlardan olingan ma’lumotlarni tahlil qilish muhim hisoblanadi.
|
| |
