|
Pardozbop qurilish materiallari texnologiyasi
|
| bet | 10/19 | | Sana | 05.12.2023 | | Hajmi | 0,77 Mb. | | #111965 |
Bog'liq Amaliy mashg\'ulot uchun ko\'rsatma5–amaliy mashg’ulot:
Pardozbop yog‘och ashyolari va buyumlari
Daraxt tanasining shox-shabbalaridan va po‘stloqdan tozalangan qismi yog‘och ashyosi deb ataladi.
Yog‘och asosiy qurilish ashyolaridan biri hisoblanadi. Yog‘och — yengil, ancha pishiq, issiqlikni o‘zidan kam
o‘tkazadi, osonlikcha yo‘niladi, randalanadi, arralanadi. Shular bilan birga yog‘ochning qurilish ashyosi
sifatida ko‘pgina kamchiliklari ham bor. Masalan, tolalarining joylanishiga ko‘ra xususiyatlarining o‘zgarishi,
namlikni yutuvchanligi, namlikning mexanik xususiyatlariga ta’sir etishi, bikrligining qoniqarli emasligi,
yorilishi, qurt va hasharotlar ta’sirida oson yemirilishi, oson alangalanuvchanligi yog‘ochni qurilishning
hamma yerlarida ishlatishga to‘la imkon bermaydi.
Hozirgi vaqtda pardozbop yog‘och ashyolarni ishlatishdan avval ularning chidamliligini oshirish choralari
ko‘riladi. Masalan, har xil texnik usullar bilan yog‘ochning sifatini oshirish, uni chirishdan saqlaydigan turli
usullarni ishlatish, o‘tdan muhofazalovchi bo‘yoqlarni qo‘llash va h.k.
Bizning respublikamizda qurilishbop daraxtzorlar va o‘rmonlar deyarli yo‘q desa ham bo‘ladi. Markaziy
Osiyo va Qozog‘iston hududlaridagi o‘rmon zaxiralari Rossiyaning 2,3% ini tashkil etadi. Yog‘ochni qayta
ishlash sanoatidagi chiqindilar miqdori 50—60%. Shuning uchun ham, yog‘och chiqindilaridan pardozbop
qurilish ashyolari ishlab chiqarish qurilish industriyasining samaradorligini keskin oshiradi.
Daraxtlar asosan, ikki guruhga bo‘linadi: ignabargli va yaproqli. Qurilishda ko‘p ishlatiladigan ignabargli daraxtlarga — qarag‘ay, tilog‘och, qoraqarag‘ay kiradi. Yaproqli daraxtlarga esa eman, oqqayin, qora
qayin, terak, jo‘ka kabilarni kiritish mumkin. Ignabargli daraxtlar o‘zlarining xossalariga ko‘ra yuqori sifatli,
tanasining to‘g‘ri va tik o‘sishi bilan farq qiladi. Ammo tabiatda ko‘p tarqalgan bo‘lishiga qaramay, qurilishda
yaproqli daraxtlar ignabarglilarga nisbatan 10-16% gina ishlatiladi.
Daraxtlarni quyidagicha bo‘laklarga bo‘lish mumkin: krona deb ataluvchi shox-shabba va butoqlar, tana
hamda ildiz. Yog‘och qurilish ashyolarining asosiy qismi 50—60% ni tashkil etuvchi daraxt tanasidan
ishlanadi. Ildiz daraxtning 5—20% ini, shox-shabba va butoqlar esa 4—15% ni tashkil etadi. Daraxt tanasining
2.1-rasmda ko‘rsatilgan kattalashtirilgan kesimiga nazar solinsa, uning makrotuzilishini ko‘rish mumkin.
Makroskopik tuzilishni o‘rganish jarayonida daraxt po‘stlog‘ining rangi va sirtiga baho beriladi. Bunda
daraxt tanasining ko‘rinishi, o‘zagi va yillik halqa qatlamlarining soni, eski va yangi yog‘ochlarning birbiridan farqi, smola yo‘llarining o‘lchamlari, yog‘och teksturasi va boshqalar aniqlanadi.
Daraxt tanasi, asosan ko‘ndalang, bo‘ylama (radial-diametri yoki radiusi bo‘yicha) va tangental
yo‘nalishda o‘rganiladi.
|
| |
