284
Startyorlarning quvvati ortishi bilan erkin yurish muftalarining ishonchlilik
darajasi kamayadi. Shuning uchun, quvvati katta bo‘lgan va asosan dizel
dvigatellariga o‘rnatiladigan startyorlarda shesternyani ilashtirish majburiy,
dvigatel ishga tushgandan keyin ilashishdan chiqarish avtomatik ravishda amalga
oshriladigan yuritma mexanizmlari qo‘llanadi.
Shesternyasi inersiya kuchlari ta’sirida ilashuvga
kiradigan va undan
chiqadigan yuritma mexanizmlar tuzilishi soddaligi, ulchamlari kichik va tannarxi
pastligi bilan tavsiflanadi. Ammo, bu turdagi yuritma mexanizmlarida ilashuv
jarayoni shesternyani maxovikning tishli gardishiga kuchli urilish hollari bilan
bog‘liq. Shuning uchun, bu turdagi yuritma mexanizmlarni qo‘llash doirasi quvvati
1 kVt gacha bo‘lgan starterlar bilan cheklangan.
Elektrodvigatel qutblarining magnityuritish kuchlari ta’sirida yakorni
harakatga keltirib, shesternyani ilashtirish prinsipiga
asoslangan startyorlar, asosan,
xorijiy mamlakat avtomobillarida tatbiq topgan. Bu yuritma mexanizmi quvvati 3-
5 kVt bo‘lgan startyorlarga o‘rnatiladi. Bunday yuritma mexanizmi o‘rnatilgan
startyorlarning tuzilishi ixcham, dvigatelga mahkamlash qulay bo‘ladi, ammo
ularda qimmatbaho mis nisbatan ko‘p ishlatilishi va avtomobillar qiyalikda
turganda yuritma mexanizmining ishonchlilik darajasini pasayishi (yakorning
og‘irlik kuchining ta’sirida) ularning asosiy kamchiliklari hisoblanadi.
Startyorlar tuzilishini avtomobillarda ancha keng tatbiq topgan ST130-AZ
belgili startyor misolida ko‘rish mumkin. Startyor (27-rasm) quyidagi detallardan
tashkil topgan: qutb boshmoqlari 22 va uyg‘otish chulg‘amining g‘altaklari 21
o‘rnatilgan qobiq 15; asosiy chulg‘am 20 va kollektor 18 joylashtirilgan yakor 16;
erkin yurish muftasi 12, shesternya 11 va bufer prujinasi 13 ni o‘z ichiga olgan
yuritma
mexanizmi; elektromagnit tortish relesi; yuritma va kollektor tomonidagi
qopqoqlar 9, 19; cho‘tkalar o‘rnatilgan cho‘tkatutqichlar.
