295
>
uzatmalar qutisi,
dvigatel, Il-ilashish muftasi, Ill-uzatmalar qutisi, IV-asosiy
uzatma, V-yetakchi g‘ildirak uzatmasi, VI-yetakchi g‘ildiraklar
Avtomobil' harakatlanganda, unga ta’sir etuvchi kuchlar har bir daqiqada
uzluksiz va ihtiyoriy ravishda o‘zgarib turadi. Avvalambor, avtomobilga ta’sir
etayotgan kuchlarning o‘zgarishi yo‘l sharoitiga, uning tezligi va tezlanishiga
bevosita bog‘liq bo‘lib, bularning vaziyatiga qarab avtomobilning etaklovchi
g‘ildiraklariga dvigateldan kelaetgan burovchi momentni o‘zgartirib turish lozim
bo‘ladi. Bu vazifani bajarish uchun avtomobillarda kuch uzatmasi qo‘llaniladi.
Kuch uzatma (transmissiya) bir-biri bilan uzviy bog‘langan mehanizm
va agregatlardan tashkil topib (ilashish muftasi, uzatmalar qutisi, kardanli uzatma,
asosiy uzatma va yarim o‘qlar), burovchi momentni dvigateldan avtomobilning
etakchi g‘ildiraklariga uzatib beradi. Shu bilan birga kuch uzatma orqali burovchi
momentni o‘zgartirish chog‘ida u o‘zgaradi va etakchi g‘ildiraklarga bo‘lib
tarqatiladi.
Kuch uzatmalar dvigateldan olinayotgan burovchi momentni etakchi
g‘ildiraklarga uzatish bo‘yicha mehanik, gidrohajmli, aralashgan (gidromehanik,
elektromehanik) turlariga bo‘linadi. Zamonaviy avtomobillarda asosan mehanik
kuch uzatma qo‘llanilib, ularning joilashuv tartibi avtomobilning vazifasi,
dvigatelning o‘rnatilish holati hamda etaklovchi g‘ildiraklarning soni va
joylanishiga qarab turli konstruksiyaga ega bo‘lishi mumkin (rasmda).
Mehanik kuch uzatma
1-rasm.
u
