Uzatmalar qutisining tasviriy chizmasi




Download 19,16 Mb.
Pdf ko'rish
bet180/216
Sana24.05.2024
Hajmi19,16 Mb.
#252024
1   ...   176   177   178   179   180   181   182   183   ...   216
Bog'liq
O\'zbekiston respublikasi

Uzatmalar qutisining tasviriy chizmasi
. 
1- birlamchi val, 2-14-birlamchi va oraliq vallarning doimo ilashib turuvchi 
shesternyalari, 3- tishli mufta, 4-va 7-vilkalar, 5-13-doim ilashib turgan 2 uzatma 
shesternyalari, 6-12-birinchi uzatma shesternyalari, 9-11-orqaga yurgazish 
shesternyalari, 8- ikkilamchi val, 10-orqaga yurgazish shesternyasi o‘qi, 15-oraliq 
val, 16-karter. 
VAZ-2108, Neksiya, Tiko avtomobillarida uzatmalar qutisining asosiy farqi 
vallarining soni uchta emas, balki ikkitaligida – etakchi va etaklanuvchi. 
Etaklanuvchi valning o‘ng uchida u bilan yahlit ishlangan cilindrsimon shesternya 
bor. U differencial qutisining yarim kosachasiga o‘rnatilgan tishli g‘ildirak bilan 
doimo tishlashib turadi va bu mehanizm old yurituvchi ko‘prikda asosiy uzatma 
vazifasini o‘taidi. Etakchi val shesternyalari valga qo‘zg‘almas qilib o‘rnatilgan 
bo‘lib, etaklanuvchi val shesternyalari bilan muqim tishlashib turadi. Chunki bu 
shesternyalar valning o‘q qilib ishlangan qismlariga erkin ailanadigan qilib 
o‘rnatilgan. Bu shesternyalar orqali burovchi moment o‘zatish jarayoni ikkilamchi 
valga shlicali qilib o‘rnatilgan sinhronizatorlar yordamida bajariladi. Orqaga 
yurgazish pog‘onasini ulash uchun esa shesternya va sinhronizator muftasining 
tishli gardishi oraliq tishli g‘ildirak bilan tishlashtirish io‘li bilan amalga oshiriladi. 
Sinhronizatorlarning tuzilishi va ishlash uslubi 
zatmalar qutisida sinhronizatorlarning ishlatilishi avtomobilni boshqarishni 
engillashtiradi va uzatmalarni olishda qo‘shiluvchi tishli shesternyalarning ishlash 
muddatini oshiradi. Ma’lumki, avtomobil' harakatlanganda uzatmalar qutisidagi 
qo‘shiladigan tishli shesternyalar har hil burchak tezligida ailanadi. Demak, ular 
qo‘shilganda tishli shesternyalarning tishlari bir-biriga zarb bilan urilib, yoiylishi 
tezlashadi. Undan tashqari, shesternyalar tishlarining zarbli urilishi shovqin 
chiqaradi. Bu kamchiliklarni bartaraf qilish uchun ularning burchak tezliklarini 
tenglashtirish lozim. Bu vazifani sinhronizator bajaradi. Avtomobillarda inercion 
sinhronizatorlar 
ishlatiladi. 
Bundai 
sinhronizatorlar 
qo‘shilayotgan 
shesternyalarning burchak tezliklari barobarlashganda to‘liq ilashishga io‘l 
qo‘yadi. Sinhronizator gupchagining ikki tomoniga o‘rnatilgan konussimon 
halqalar bo‘lib, ularning ichki yuzalari konus shaklida yasalgan. Bu halqalar bir-
biri bilan sinhronizator muftasining teshigi orqali o‘tkazilgan uchta barmoqchalar 
orqali birlashtirilgan, ularning o‘rta qismida konussimon bikrlovchi io‘nilgan yuza 
qilingan. Bikrlovchi yuzalar sinhronizator muftasining gupchagidagi disk 
teshikchasida ham qilingan, u gupchag orqali etaklanuvchi vallardagi shlicalarda 
o‘rnatiladi va bu disk o‘q bo‘ilab siljish qobiliyatiga ega. Sinhronizator muftasi 
gupchagining diski va halqalar bir-birlari bilan uchta ichi kovak qaidlanuvchi 
barmoqlar yordamida birlashgan. Har bir barmoqning kovagida qaidlanuvchi 
sharchalar va prujinalar o‘rnatilgan. Halqaga tayanch kirgizilgan bo‘lib, u 
sharchalarning qadalib turishini ta’minlaidi. Sinhronizator bilan uzatmalar olishda 
qo‘shiluvchi shesternyalar huddi shesternya singari konussimon yuzali chiziqlarga 
ega. 
Masalan, sinhronizatorlar muftasini chapga surilganda konussimon halqa 
mufta bilan siljib shesternyaning konussimon yuzali chiqiqlariga tirmashadi. Lekin 
shu zumda mufta va shesternyaning burchak tezliklari bir-biridan farqlanishlari 

310
sababli bikrlovchi barmoqlar halqa bilan birgalikda muftaga nisbatan burilib, uning 
teshiklariga siqiladi. Natijada mufta barmoqlarning bikrlovchi io‘niqchalariga 
ilashib, ya’ni bikrlanib, shu io‘sinda uning siljishiga oshiqcha kuch sarflansa ham 
qo‘shuvchi shesternya tomon batafsil sura olmaidi. Ammo shu tarzda hosil 
qilingan kuch bilan birga haidovchi tomonidan muftani surishga sarflangan kuch
halqani yana ham shesternyaning konus yuzali chiqiqlariga siqa boshlaidi. Natijada 
ular orasida ilashish kuchaiyb, qo‘shuvchi shesternya bilan muftaning burchak 
tezliklari barobarlashadi. Shunda mufta diskning teshiklaridagi bikrlovchi 
barmoqlarning tiralish kuchi pasaiyb, muftaning barmoqlarga nisbatan erkin 
surilishiga imkon yaratadi va uning tishli gardishi shesternyaning ichki maida 
tishlari bilan bemalol shovqinsiz ilashadi.

311

Download 19,16 Mb.
1   ...   176   177   178   179   180   181   182   183   ...   216




Download 19,16 Mb.
Pdf ko'rish