123
- Demak, siz shunday deb o‘ylaysiz...;
- Sizni eshitdimmi...;
7) savollar - «Nima?», «Qaerda?», «Qachon?», «Nega?»;
8) hissiy reaksiyalar:
«Agar men sizning o‘rningizda bo‘lganimda, men ham xafa
bo‘lardim;
- Sifatning ahamiyati haqida gapira boshlaganingizda, men
sizga ushbu masala bo‘yicha olib borilgan tadqiqotlar haqida
aytib bermoqchi edim...;
9) o‘xshashlik:
- Bizning fikrlarimiz bir-biriga
mos tushganidan mamnun-
man...;
- Men bilan ham shunga o‘xshash voqea sodir bo‘ldi...;
10) xulosa:
Keling, muhokamamizni sarhisob qilaylik...; Sizning so‘zla-
ringiz asosida bahslashish mumkin...;
- Siz aytganlarning barchasini umumlashtirsak, biz
aytishimiz mumkin....
Faol tinglash algoritmi
Vazifa
1.
Hafta davomida odamlar bilan muloqotda faol tinglash
algoritmidan foydalaning.
2.
Faol tinglashning afzalliklari nimada?
3.
Faol tinglashning qaysi usullari eng samarali bo‘l-
gan? Nima uchun?
Eshitish turlari
(Kellining so‘zlariga ko‘ra). Amerikalik
aloqa tadqiqotchisi Kelli tinglashning to‘rt turini ajratib
ko‘rsatdi:
1) yo‘naltirilgan tanqidiy eshitish;
2) empatik tinglash;
3) aks ettirmaydigan tinglash;
4) faol reflektiv tinglash.
Keling, ularni batafsil ko‘rib chiqaylik.
Tanqidiy tinglashga yo‘naltirilgan.
Bunday tinglovda suhbat-
doshlar avval xabarni tanqidiy tahlil qilishadi va shundan keyin-
124
gina uni tushunishga harakat qilishadi. Ba’zi hollarda bu juda mos
keladi (ishbilarmonlik uchrashuvlarida,
munozaralarda, konferen-
siyalarda va hokazolarda, ya’ni yechimlar,
loyihalar, g‘oyalar,
yangi tajribalar va boshqalar muhokama qilinadigan joyda ). Yangi
ma’lumotlar muhokama qilinadigan joyda yangi ma’lumot -
ma’ruzalar, axborot ma’ruzalari, seminar va boshqalar - tanqidiy
tinglash unchalik istiqbolli emas.
Empatik tinglash.
Ushbu turdagi tinglashda ishtirokchi so‘z-
larni emas, balki hissiyotlarni «o‘qish»ga, odamning o‘zi ayta-
yotgan so‘zlari bilan qanday bog‘liqligini tushunishga katta
e’tibor beradi. Gapiruvchi tinglovchida ijobiy his-tuyg‘ularni
(quvonch, o‘ziga ishonch, zavq, qoniqish va boshqalarni) keltirib
chiqaradigan bo‘lsa, empatik tinglash samarali bo‘lishi mumkin.
Agar so‘zlovchi salbiy so‘zlarni aytganda (qo‘rquv, xavotir,
qayg‘u, umidsizlik va boshqalar) bu holat aksincha boladi.
Yansıtıcı bo‘lmagan tinglash.
Suhbatdoshning nutqiga mini-
mal aralashuvni maksimal konsentratsiya
bilan qabul qila-
di. Sizning mulohazalaringizga aralashmasdan va shu bilan birga,
sizning xayrixohligingiz va qo‘llab-quvvatlashingizni namoyish
etmasdan diqqat bilan sukut saqlash qobiliyati ma’ruzachi uchun
o‘zini ifoda etish jarayonini osonlashtiradi va tinglovchiga uzati-
layotgan ma’lumotlarning ma’nosini yaxshiroq tushunish-
ga yordam beradi. Ushbu turdagi eshitish quyidagi holatlarga
mos keladi:
• sherik o‘z
nuqtai nazarini, biror narsaga munosabatini
bildirishni istaydi;
• suhbatdosh o‘zi uchun muhim masalalarni muhokama
qilmoqchi bo‘lsa va bir vaqtning o‘zida salbiy his-tuyg‘ularni
boshdan kechirsa (xavotir, xafa, norozilikni his qiladi);
• suhbatdosh uchun uni tashvishga solayotgan narsani so‘z
bilan ifodalash qiyin va suhbatdagi har qanday aralashuv yanada
katta qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi;
• suhbatdosh uyatchan, o‘ziga
ishonmaydi va u bilan aloqa
qilish qiyin;
• suhbatdosh uni oxirigacha tinglashni so‘raydi.
125
Faol aks ettiruvchi tinglash.
Ushbu turdagi eshitish bilan
suhbatda bir-birini yaxshiroq tushunadigan bunday aloqani
tashkil etish amalga oshiriladi. Ular o‘zlarini tobora mazmunliroq
ifoda etadilar, tushunchalarini tekshiradilar
va birgalikda uning
muvofiqlik darajasini aniqlaydilar.
Ushbu turdagi tinglash bilan suhbatdoshlarning bir-birini yax-
shiroq tushunishiga imkon beradigan faol
teskari aloqa o‘rnatila-
di.
Tushunishni ta’minlash uchun tinglovchi ma’ruzachiga qanday
ma’lumot to‘g‘ri qabul qilinganligi va nima bo‘lmaganligini
tushuntirishi kerak, shunda ma’ruzachi o‘z xabarini tuzatishi va uni
yanada tushunarli qilishi mumkin. Aynan shu to‘g‘ridan-to‘g‘ri va
teskari aloqa signallari almashinuvi faol reflektiv tinglash
jarayonini tashkil etadi.
