“Sen-tasdiqlar”ning umumiy maqsadlarning buzilishi

147 
imkonini yaratadi. Siz boshqa insonga hamla qilmasdan turib, o‘z 
fikr va hissiyotlaringizni unga bayon qilib bera olasiz. Bunday 
bayondan so‘ng boshqa inson ko‘nglida sizning so‘zlaringizga 
nisbatan agressiya va salbiy kayfiyat vujudga kelmaydi. 
“Men-tasdiqlar” usuli o‘zingizning fikr va talabingizni zo‘ra-
vonliksiz birovga anglatish, tushuntirish, bayon qilish yo‘lidir. 
3. “Men-tasdiqlar” konflikt sharoitida o‘zaro muloqot-
ning eng samarali, eng effektiv usullaridan hisoblanadi. 
“Men-tasdiqlar” usulini qo‘llash oddiy ish emas. U insondan 
ma’lum ishlangan, singdirilgan malakalarni talab etadi. Boshla-
nishida «men-tasdiqlar» usulini qo‘llash g‘ayri oddiyday 
tuyuladi, ammo ma’lum tajribalardan so‘ng, u jo‘n, oddiy hodisa-
ga aylanib boradi. Keyinchalik, balki «men-tasdiqlar» usuli 
sizning hayotingizda muomala madaniyatingizning eng maqbul 
usullaridan biri bo‘lib qolar. 
Shu bois “men-tasdiqlar” usulini qo‘llash bo‘yicha 
ma’lumotlarni bildirib o‘tamiz. Qanday qilib «men-tasdiqlar» 
usulini to‘g‘ri qo‘llash mumkin: 
- eng avvalo, “sen” deyish, ya’ni birovni aybli qilishdan kon-
fliktli vaziyatda “men” deyishga o‘tish darkor; 
- “men” deyishga o‘tish mutlaqo “men” aybdorman, aybimga 
iqrorman degani emas; 
- konfliktli vaziyatda “men” deyishning o‘ziga xos tartiblari 
mavjud. “Men” deganda, aynan mening mana shu ziddiyatdan 
nechogli qiynalayotganim, ziddiyat meni nechogli azoblayotgani, 
aynan inson “meni”ga aloqador bo‘lgan “mening hissiyotlarim” 
bildiriladi, ammo bu vaziyatda “uning” aybi yo‘qligi ta’kidlanadi; 
- “men” deyilishida muhim bo‘lgan maqsad, aslida mavjud 
ziddiyat, har ikki tomonga, ya’ni “unga” ham ta’sir ko‘rsata-
yotganligi, «menga” ham ta’sir ko‘rsatayotganligini anglatish. 
Mana shunda, ziddiyat ikki tomonning emotsional holatidan 
ajratiladi. “Men” ziddiyatdan xursand emasman, “sen” ham ziddi-
yatdan xursand emassan. Biz ikkalamiz ham – xursand emasmiz. 
Biz bir tomondamiz – deyilishiga imkon yaratiladi. “Men” va 
“sen” bir tomon, ziddiyat – bir tomonga ajratiladi. “U” ham sizni 

148 
ziddiyatdan tashqarida ko‘ra boshlaydi. “U” - “men”ga quloq sola 
boshlaydi, “men»ning nima demoqchiligimni eshita boshlaydi; 
- “men” ga o‘tish tazyiqsiz, bosimsiz olib boriladi. “Men” 
deyish o‘z qalbiga, o‘z hissiyotlariga aniq quloq tutishni va ularni 
adekvat tarzda so‘z bilan to‘g‘ri ifodalanishini angladi. “Men - 
tasdiqlar” aynan siz o‘zingizning qalbingizdagi maqsadlar, his-
tuyg‘ularni aniq idroq qilgan vaqtda sizga qo‘l keladi. Agar siz o‘z 
hissiyotlaringizga aniq quloq tutmay, sohtalik bilan “men- 
tasdiqlarni” ishlatsangiz, o‘zingizga zarar ko‘rsatib qo‘yishingiz 
mumkin. Chunki siz chin maqsadni emas, haqiqatga anglangan 
maqsadni emas, balki opponentingizga ta’sir o‘tkazish uchun 
tanlangan maqsadni ko‘zlagan bo‘lasiz. Masalan, talabalar o‘rta-
sida yosh kelin-kuyovlar hayotida bo‘lishi mumkin bo‘lgan oilaviy 
tortishuvlar oqibatida yuzaga kelgan konfliktli vaziyatdan bir 
misol: aslida siz ajralishni xohlamayotgan bo‘lsangiz-u, xotin 
(er)ingizni bo‘ysundirish uchun ajrim haqidagi gaplarni bexudaga 
ishlatayotgan bo‘lsangiz, opponentingiz sizning fikrlaringizni 
“chin” qabul qilib, ajrimga rozi bo‘lib qolishi mumkin. “Men-
tasdiq”lar ikki tomonni ham samimiylik va rostgo‘ylikka o‘rgatadi. 
«Men – tasdiqlar»ni qo‘llash bo‘yicha to‘rt talab: 
1. Birovga har doim uning ismi-sharifini aytib murojaat 
qiling. Bu hol uni tan olganligingiz va hurmat qilishingiz belgi-
sidir. 
2. Qanday o‘ylar sizni bezovta qilayotgani, qanday tuyg‘ular 
tashvishga solayotganini ayting. O‘z tuyg‘ularingizni boshqa inson 
bilan holis muhokama qiling. 
3. Muammoni aniqlang va aniq fikrlang. Hech kim sizdan 
yaxshiroq aynan sizning his-tuyg‘ularingizni anglamaydi. 
4. Boshqa odamga nimani istayotganingizni ayting. Shuning 
o‘zi konflikt yechimi uchun turtki bo‘lishi mumkin. 
“Men - tasdiq”larga misollar. Mavjuda, men bilan gaplash-
maganingda, men o‘zimni nimagadir aybdorday, hafa bo‘lganday 
his qilyapman. Men seni hafa qilmoqchi emasman. Men sen bilan 
uchrashib, shu narsa haqida gaplashmoqchi edim. Nima deysan... 
Rahim, mening gapimni bo‘lganingda juda hafa bo‘lib ketaman. 

149 
Menga o‘z fikrimni to‘liq bayon qilib berishim uchun imkon 
bersang. 
Dilfuza, men senga yoqmasligim mumkin. Ammo menga 
ham o‘z fikrlarimni bildirishga imkon bersang. Balki men o‘z 
fikrlarimni bildirsam, senga ham ular yoqar... Mening fikrlarim 
senga ma’qul kelmasa, men hafa bo‘lmayman... 
Karim aka! Men o‘zimning gapimni tushuntira olmadim. 
Men sizdan xafa emasman. Men sizning fikringizni aniq tushunib 
olmoqchiman. Men ana shunda nima qilishni aniq bilib olaman. 
Sizning fikringizni bilib olsam, men xatolikka yo‘l qo‘ymayman. 
Men o‘zim ham nima bo‘layotganligi bilib olmoqchiman. 
Bahtiyor, bolam, men xat yozmasang xavotirlanaman. Har xil 
xayollar meni qiynay boshlaydi. Men seni sog‘inaman. Men seni 
ko‘rgim keladi. Men sen bilan bo‘lgim keladi. Men sendan xabar 
olsam, tinchlanaman. Men sen bilan gaplashgandek bo‘laman... 
G‘ulom aka! Men kech kelganingizda havotir olaman. Nima 
bo‘ldi ekan deb, o‘ylay boshlayman. Har xil hayollar mening 
tinchimni buzadi. Ko‘chada falokat ko‘p. Men shundan qo‘rqa-
man xolos. Menga bir telefon qilib, kech qolayotganligingizni 
aytib qo‘ysangiz bas. Men sizni xavotirsiz kutishni boshlayman. 
Men asli siz haqingizda qayguryapman. Men uchun siz begona 
emassiz. Menga sizdan yaqin odam yo‘q... 
Mannon Rahimovich! Men aslida sizning talablaringiz to‘g‘ri 
deb o‘ylayman. Men xuddi sizdek komissiyaning nima deyishi 
bilan qiziqaman va men ham ishga mas’uliyatli yondashishni 
xohlayman. Menga ham komissiya yaxshi gaplarni aytib ketsa, 
yaxshi-ku. Men va men boshqargan bo‘linma hamma ishlarni 
qilyapti... Men o‘z xodimlarimning saviyasiga ishonaman. Men 
sizni uyaltirib qo‘ymaslik uchun hamma choralarni ko‘raman. 
Xotin! Kel, bu yoqqa o‘tir. Men ertalabdan kechgacha bola-
larni, oilani boqish uchun harakatdaman. Men uchun bolalar, 
oilam aziz. Yaxshi kiysin, yaxshi yesin, deyman. Qo‘limdan 
kelganini qilyapman. Menga xadeb, “ertalabdan kechgacha yo‘q-
siz” deganing og‘ir botadi. Men aslida sizlar uchun yashayap-
man. Menga “pul” bersa ham boshqa xotinga qaramayman.. Jon 

150 
xotin, o‘zingni ham, meni ham qiynama. Men sizlar bilan 
tirikman. Menga boshqalar kerak emas.
“Men-tasdiqlar”ning ishlatilishi. Agar siz o‘z yaqiningizga 
biror narsa demoqchi bo‘lsangiz-u, uni qanday bildirishni 
bilolmayotgan bo‘lsangiz, “men-tasdiqlar” sizning usulingizga 
aylanadi. Ammo “men-tasdiqlar”ni ishlatish ma’lum bir mashq-
larni, amaliy tajribani talab etadi. Chunki “men- tasdiq”ning 
ma’nosi mayinlik va ortga chekinish emas, balki aniq qilib o‘z 
hissiyotlarini birovga bildirishdir. “Men-tasdiq”ning maqsadi - 
aniqlik, to‘g‘rilik va samimiylikdir. Shu bilan birga, “men-
tasdiq” sizning ziddiyat ichidagi eng so‘nggi so‘zingiz ham emas. 
U - xulosa ham emas. U - bildirish xolos, aniqlab olish xolos, u - 
ikki tomon uchun bir-birini tushunishiga qaratilgan qadamdir. 
“Men-tasdiq” muammo borasidagi muloqotning boshi bo‘lib, 
u hech vaqt muloqotning va ziddiyatning so‘nggi qarori bo‘la 
olmaydi. “Men-tasdiq” muammo borasida ikki tomonning ochiq-
chasiga gaplashuvi, bir-birini turtmasdan, bir-birini ayblamasdan 
olib boriladigan samimiy suhbat. U - o‘zini vijdonan va ro‘yrost 
tutish qobiliyati. U - samimiylik, iliqlik, ochiqlik va to‘g‘rilikni 
ikki tomon ochib bera oladigan kalitdir. 
“Men-tasdiq” shaxs meni orqali o‘zi haqida gapirish emas, 
balki shaxs “meni” orqali o‘z opponentining fikr va o‘ylarini bi-
lish, ularni ochiq aytilishi uchun asos yaratish, boshqa odam 
hissiyotlarini anglash yo‘lidir. Ya’ni, “men-tasdiqlar” bir tomon-
dan shaxsning hissiyotlarini yoritish va anglatishga xizmat qilsa, 
ikkinchi tomondan, ikkinchi shaxsning o‘z hissiyotlarini ochiq 
aytish va ro‘yrost gapirishi uchun ham sharoit yaratib beradi. 
Ammo uni qo‘llaganda birdaniga mojiza yuz beradi-yu, hamma 
narsa risoladagidek o‘zgaradi-qoladi, deb o‘ylash xato. Ikkinchi 
tomonni, muloqotga chaqira olmasangiz ham, o‘z hissiyotlarin-
gizni qo‘rqmay, ochiqchasiga, bosim o‘tkazmay va tahdid qilmay 
ayta olganligingiz sizga emotsional yordam beradi, yuragingiz 
bo‘shaydi. Ba’zan qarshi tomonlar sizninig nechog‘li hafa qilish-
ganini, siz qanchalik ezilayotganligingizni, hissiyotlaringiz sizga 
tinchlik bermayotganligini bilmaydi. “Men-tasdiqlar” vaziyatni 

151 
qarshi tomon uchun mana shunday vaziyatlarni oydinlashtirishga 
xizmat qiladi. Konfliktlar asli ko‘proq yaqin odamlar orasida 
sodir bo‘lishini nazarga olinsa, ziddiyat ichidagi yaqinlaringiz 
sizga aslida “ yomonlik” istamayotganligini siz ham bilib olasiz. 
“ Men-tasdiq” ziddiyat sharoitini yashirmay, ro‘yrost va aniq 
belgilab olinishiga ko‘mak beradi. Shu bilan birga, o‘z muno-
sabatlaringizni “men – tasdiq”lar orqali bildirishga urinish 
jarayonida xohlang-xohlamang, siz “samoanaliz» bilan shugulla-
nishga majbur bo‘lasiz. Buning oqibatida siz o‘zingiz haqin-
gizdagi real haqiqatni ham bilib olasiz, o‘zingizni qayta anglash 
jarayoni yuz beradi. Eng muhimi, siz uchun nima narsalar qadrli, 
nima narsalar kerak emas, aynan “men-tasdiq» va “samoanaliz” 
jarayonlarida bu savollarga ham javob topasiz. Agar birinchi 
marta “men-tasdiq”larni ishlatish imkonini qo‘ldan bergan 
bo‘lsangiz, boshqa sharoitlarni poylang hamda ularni bir emas, 
doimiy ishlatib borishga harakat qiling. 
Optimal darajada o‘zini himoya qilish. Agar biror kim sizga 
qattiq baqirayotgan, sizni xo‘rlayotgan bo‘lsa, uning jahliga jahl 
bilan javob berish, unga ham baqirish, unga ham aziyatli va 
nafsoniyatga tegadigan gaplarni qaytarishdan o‘zingizni tuting. 
Bu vaziyat optimal darajada “men-tasdiqlar”ni ishlatish uchun 
sharoit pishib yetilganligini ko‘rsatadi. O‘zingizning qalbingizda 
tug‘yon urayotgan va ko‘pirib borayotgan hislaringizni 
o‘chirishga harakat qiling. Chuqur nafas oling! O‘z maqsadingiz 
– “men- tasdiq”da butun fikringizni jamlang! Butun borlig`ingiz 
bilan ongingiz, tafakkuringizning “men-tasdiqlar”ni pishiradigan 
va tayyorlaydigan nuqtasiga murojaat eting! Tezda “men-tasdiq” 
uchun matn hozirlang. 
1. Menga ovozingizni ko‘tarib, baqirib gapirganingizda 
(noxush hodisa); 
2. Men o‘zimni xo‘rlangan, azoblangan, beayb aybdordek his 
qilaman (noxush hodisaga javob, uning reaksiyasi); 
3. Men siz bilan har qanday noxush va bahsli muammoni 
tinchlik va samimiylikda muhokama etishni istayman (kelib chi-
qadigan yangi vaziyat); 

152 
4. Men sizni juda qattiq xurmat qilaman, shu bois siz bilan 
“sen-menga” borishni istamayman (opponentingiz o‘zgarishi 
uchun unga vaziyat yaratilishi); 
5. Men sizga nisbatan hurmatsizlikni o‘zimga ep ko‘r-
mayman. Men sizga iliq munosabatda bo‘lishni istayman. Hur-
matingiz bor. Shu bois, men siz bilan to‘g‘ri va samimiy muno-
sabatda bo‘lish tarafdoriman. Siz menga qo‘pol gap qilsangiz, 
mening ko‘nglim og‘rib qoladi. Mening ham ko‘nglimni og‘rit-
mang. To‘g‘ri gapni, agar u tanqid bo‘lsa ham, men ham to‘g‘ri 
qabul qilaman (opponentingizning xulosaga kelishi va o‘z muno-
sabatini o‘zgartirishi uchun sharoitning to‘liq yaratilganligi). 
Sezyapsizmi, siz o‘z opponentingizni bir soniyadayoq bir yuz 
sakson foizga qayirib, ikkalangiz uchun ham yangi muloqot vazi-
yatini yarata oldingiz. Bir narsani ta’kidlash zarur, bu jumlalarning 
hammasi osuda va tahdidsiz, ammo qat’iy ovozda aytilishi darkor. 
Shunday qilib, “man-tasdiqlar” tartib-qoidalari insonlararo 
munosabatlarda o‘z hissiyotlarini tahdidsiz va adekvat tarzda 
bayon qilish uchun sharoit yaratib beradi. Sizning hissiyot-
laringiz, xulosa va fikrlaringizning aniq va to‘g‘ri qabul qilinishi 
esa oradagi tushunmovchilikning oldini oladi hamda muloqot-
ning madaniy va osuda o‘tishiga imkon yaratadi. 

Download 3 Mb.