ijobiy axloqiy tajriba to ‘plashga yordam berishi lozim. Bolaning
faollikka bo‘lgan intilishini qoniqtirishi va uni uyg‘otishi kerak.
Obrazli o ‘yinchoq real haqiqatni ifoda etadi, buyum,
uning
xususiyatlari va hayotdagi ahamiyatini aks ettiradi.
0 ‘yinchoqning dinamiklik xususiyati undan ko‘p marotaba
rejali tarzda foydalanish imkonini yaratadi. Bu xususiyatidan kelib
chiqib, o‘yinchoqqa quyidagi talablar qo‘yiladi.
Gigiyenik talablar.
0 ‘yinchoq qanday m aterialdan va rang-
dan
tayyorlanganligi, bolaning hayotiga hech qanday xavf sol-
masligi, yaxshi tozalanishi mumkinligi asosiy talablardan h i
soblanadi.
Badiiy talablar.
Shakl, bo‘yoq va bezaklaming har tomonlama
uyg‘unlashuvi, bir-birini rang va shakl jihatdan to ‘ldirib, ta’kidlab,
o ‘yinchoqning badiiy ifodaliligini oshiradi. 0 ‘yinchoqlarning
tuzilishi va bezalishi bolalaming turli yosh bosqichlarida idrok
etish xususiyatlariga to ‘la mos kelmog‘i lozim.
To‘g‘ri tanlangan o‘yinchoq bolaning jismoniy, axloqiy,
aqliy
va badiiy-estetik tarbiyasi rivojiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Bolani
aqliy jihatdan tarbiyalashda didaktik o‘yinchoqlaming butun bir
tizimi katta ahamiyat kasb etib, sensor va nutq rivojiga ta’sir etadi,
fikrlash jarayonlari va diqqatini tarbiyalaydi, buyum va uning xusu
siyatlariga, qurilishiga bo‘lgan qiziqish shakllanadi, bilimi, tushun-
chalari boyib boradi.
0 ‘yinchoq
bolani quvontiradi, atrofdagilarga nisbatan ijobiy
munosabat hosil qiladi, birgalikda o‘ynash tuyg‘usini uyg‘otadi va
ijobiy his-tuyg‘ulami tarkib toptiradi. Axloqiy his-tuyg‘ulami shakl-
lantirishda qo‘g‘irchoq muhim ahamiyatga ega. Milliy qo‘g‘irchoq
bolalami boshqa millatga mansub bo‘lgan tengdoshlariga bo‘lgan
ijobiy munosabatini tarbiyalash manbalaridan hisoblanadi. San’at-
ning birinchi yorqin obrazli va eng tushunarli buyumi bo‘lgan
o‘yinchoq estetik hislar va kechinmalarni uyg‘otadi, estetik tar-
biyani to'plashga yordam beradi va badiiy didni shakllantiradi.
Shu o‘rinda bolalarga yaqin va tushunarli bo‘lgan xalq o‘yin-
choqlarining ahamiyatini alohida ta’kidlash lozim.
0 ‘yinchoq bolalami turli rang-barang harakatlarga undaydi va
bolaning faol harakatga bo‘lgan ehtiyojini qondiradi. Tezkor javob
reaksiyasini, harakatlarning aniqligi va m uvofiqlashtirishini
rivojlantiradi.
Ilk yoshdagi bolalarga mo‘ljallangan ko‘p o‘yinchoqlar (sha-
qildoqlar,
rezina koptokchalar, shaklchalar va boshq.) bolada
72
ko‘rish va eshitish diqqatini rivojlantiradi,
ushlash harakatlari va
buyumli harakatlami o‘stirishga yordam beradi.
0 ‘yinchoqlami turlari va ko‘rinishlari bo‘yicha quyidagi tur-
kumlarga ajratiladi:
• sujetli-obrazli;
• texnika o‘yinchoqlari;
•
qurish-yasash, qurilish materiallari o‘yinchoqlari;
• didaktik o‘yinchoqlar;
• sport va harakatli o‘yinlar uchun m o‘ljallangan o‘yinchoqlar;
• yig‘m a-bo‘linma o‘yinchoqlar;
• teatr va dekorativ o ‘yinchoqlar (soya va qo‘g‘irchoq teatr-
larining personajlari, dramalashtirilgan o ‘yinlar uchun ki-
yimlar, archa о‘yinchoqlari);
• o‘yinchoq-ermaklar;
• ohang chiqaruvchi musiqaviy o‘yinchoqlar;
• qo‘lbola o‘yinchoqlar va o‘yin materiallari, turli-tuman o ‘yin
jihozlari.
