T a’lim texnologiyasi tushunchasi ta ’lim
maqsadiga erishish
quroli, ya’ni oldindan loyihalashtirilgan ta ’lim jarayonini yaxlit
tizim asosida bosqichma-bosqich amaliyotga joriy etish va shu maq-
sadga erishishning metod, usul va vositalari tizimini, ta’lim jarayo
nini boshqarishni ifodalaydi.
Pedagogik texnologiyaning markaziy muammosi bola shaxsini
rivojlantirish orqali ta ’lim maqsadiga erishishni ta ’minlashdan
iborat. Pedagogik texnologiyaning tamoyillari quyidagilardir:
kafolatlangan yakuniy natija, ta ’limning samaradorligi, qaytuv-
chan
aloqaning mavjudligi, ta ’lim maqsadining aniq shakllan-
ganligi.
0 ‘yin texnologiyasi ham o‘yin metodidan o‘zining aniq maq-
sadi, amalga oshirish kerak bo‘lgan jarayonlaming mantiqiy ketma-
ketligi va o‘zaro bog‘liqligi, oldindan belgilangan natijalarga erishish
kafolati bilan farq qiladi.
L.S. Vigodskiy o‘yinni bolaning ichki ijtimoiy dunyosi, ijtimoiy
buyurtmalami o‘zlashtirish vositasi sifatida ta’riflaydi.
Har qanday o‘yin muayyan vazifalarni bajaradi:
• maftunkorlik;
• kommunikativlik;
• o‘z imkoniyatlarini amalga oshirish;
• tashxis;
• o‘yin ishtirokchilari o‘rtasidagi muloqot;
• ijtimoiylashuvlik.
S.A. Shmakovning ta’kidlashicha, o‘yinlar quyidagi to ‘rt asosiy
xususiyatga ega:
— erkin rivojlantiruvchi faoliyat, ya’ni bola o‘yinni o‘zi tanlaydi,
unda faol ishtirok etadi. Bunda birinchi navbatda yakuniy natija
emas, balki о‘yin jarayoni muhim ahamiyatga ega;
— ijodiy xarakter, ya’ni o‘yin jarayonida
bolalar uchun ijod
qilishga katta imkoniyatlar mavjud;
— emotsional ta’sir — bola o‘yinda markaziy o‘rin egallashni
xohlaydi, g‘olib bo‘lishga intiladi, bu bolaning faolligini oshi-
rishga yordam beradi;
— asosiy va qo‘shim cha qoidalar o ‘yin m azmuni, uning
mantiqiy ketma-ketligini belgilaydi.
0 ‘yin strukturasiga maqsad,
rejalashtirish, maqsadga erishish,
natijalami tahlil qilish kabi komponentlar kiradi. 0 ‘yinning eng
asosiy xususiyati uning ijodiyligidadir. U o‘zaro kurash, musoba-
qalashish, raqobat shaklida namoyon b o ‘ladi.
75
Nazariy jihatdan o‘yinga faoliyat, jarayon va o‘qitish metodi
sifatida qarash mumkin.
0 ‘yin faoliyat sifatida maqsadni belgilab olish, rejalashtirish
va
amalga oshirish, natijalarni tahlil qilishni qamrab oladi va
bunda shaxs subyekt sifatida o ‘z imkoniyatlarini to ‘la amalga
oshiradi.
0 ‘yinli faoliyatni motivatsiyalash o‘yin xarakterining muso-
baqalashish shartlari, shaxsning o‘zini namoyon qila olishi, o‘z
imkoniyatlarini amalga oshirish ehtiyojlarini
qondirishdan kelib
chiqadi.
Jarayon sifatida o ‘yin tuzilmasi (G.K. Selevko ta’biricha) quyi-
dagilarni qamrab oladi:
• o‘ynash uchun olingan rollar;
• bu rollarni ijro etish vositasi bolgan o‘yin harakatlari;
• haqiqiy narsalami shartlilarga almashtirish;
• o‘yinda ishtirok etuvchilaming real o‘zaro munosabatlari;
• o‘yinda shartli ravishda yaratilgan sujet (mazmun).
Har qanday texnologiyada, jumladan, o‘yin
texnologiyalarida
ham, o‘quv maqsadi aniq belgilanishi zarur. Bu texnologiyaning
asosiy negizidir. Maqsad to ‘g‘ri qo‘yilishi uchun tarbiyachi bolaga
nimani o ‘rgatmoqchi bolganligini bilishi kerak. Bitta mashg‘u-
lotda bitta maqsad qo‘yilishi maqsadga muvofiq. Masalan, bola
larni 3 raqami bilan tanishtirish yoki yil fasllari haqida tushuncha
berish va h.k.
0 ‘yin texnologiyalari (ayniqsa, bog‘cha bolalari uchun) rivoj-
lantiruvchi maqsadlarni (bolaning idrok, xotira, diqqat, tafak-
kurini rivojlantirish) amalga oshirishi ham mumkin. Bunda o‘yin
jarayonida yakuniy natija muhimroq boladi.
