46
ziddiyatli vaziyatlarida kommunikativ hatti-harakat strategiyalaridan
samarali foydalana olish, sharoitdan kelib chiqqan holda muomala shaklini
oʻzgartira olish malakasi;
hamkorlik, kompromiss va kelishuvlarga qobiliyatlilik;
ekstremal vaziyatlarda oʻz emotsiyalari, kayfiyatini
nazorat qila olish
qobiliyatining rivojlanganligi;
oʻziga boʻlgan bahoning adekvatligi;
yumorni tushunish qobiliyati.
Kommunikativ jarayonlar samaradorligini pasaytiruvchi sifatlar: siqiqlik
(autizm), oʻz kechinmalariga va muammolariga yuqori darajada ehtibor qaratish
(introvertlik); manmanlik, dimogʻdorlik, janjalkashlik, jizzakilik, agressivlik;
emotsional
beqarorlik, impulg’sivlik; muloqotning verbal va noverbal vositalarini
egallash darajasining pastligi [ 89, 119, 140].
Odamlarni oʻziga moyil qilish, ularning ishonchini qozonish qobiliyati
ishonchli munosabatlar oʻrnatishga, undan operativ ahamiyatli mahlumotlarni
olishga imkon beradi. Muloqot sohasida ishlovchi mutaxassislar muomala jarayoni
samaradorligini oshirishga imkon beradigan eng muhim xislatlardan biri boshqa
odamlarni
tinglay olishdir, deb hisoblaydilar. Siz hamsuhbatingizni diqqat bilan
tinglaganligingizda bu bilan oʻzingizning u aytayotgan gaplarga qiziqishingizni
namoyish etasiz, unga nisbatan hurmatingizni namoyon etasiz. Bu esa psixologik
aloqa oʻrnatishni yengillashtirishga yordam beradi.
Psixologik aloqa oʻrnatish muloqotning kerakli yoʻnalishida rivojlanishini va
belgilangan maqsadga erishilishini tahminlovchi sharoitlarni yaratishga qaratilgan,
maqsadga yoʻnaltirilgan, rejalashtiriladigan faoliyatdir. Psixologik aloqa
oʻrnatishda muloqot rivojlanishi umumiy jarayonning bir qismini qamrab oluvchi
bir necha bosqichlarni ajratib koʻrsatish mumkin. Bularga quyidagilar kiradi:
muloqotni oldindan rejalashtirish;
aloqa oʻrnatishni osonlashtiruvchi tashqi sharoitlarni yaratish;
tashqi kommunikativ xislatlarni namoyon etish;
47
kelishuvlarni toʻplash;
umumiy va neytral qiziqishlarni izlab topish;
muomaladagi toʻsiqlarni bartaraf etishga qaratilgan harakatlar;
individual tahsir etish.
