Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

148 
belgilangan aniqligi flegma soni va nazariy 
likopchalar soni bo‗yicha cheklashni bir vaqtning o‗zida amalga oshirish 
bilangina ta‘minlanishi (erishilishi) mumkin: 
Bu yerda – R
min
 va N
Т
min
- mos ravishda flegma soni va nazariy likopchalar 
sonining minimal qiymati. 
Egri chiziqdagi (3.6 rasm) istalgan nuqta ishchi nuqta sifatida qabul qilinishi 
mumkin. Bu shuni bildiradiki, aralashma ajratilishining berilgan aniqligiga 
cheksiz ko‗p bug‗ soni NT va R bilan erishish mumkin. 3.6-rasmdan 
ko‗rinadiki, flegma soni, o‗z navbatida kolonnada ta‘minlash miqdori ham 
minimal qiymatdan to cheksiz katta kattalikkacha o‗zgaradi; bunda ajratilishning 
belgilangan aniqligini ta‘minlash uchun mos ravishda likopchalar soni cheksiz 
katta qiymatdan ba‘zi minimal qiymatgacha o‗zgartirilishi kerak bo‗ladi. Anikki, 
ta‘minlash miqdorini oshirish bilan foydalanish xarajatlar (nasos bilan haydash, 
qaynatgichda issiqlik va kondensatorda sovuqlik energiyasining xarajatlari bilan 
bog‗liq bo‗lgan) oshadi, kapital xarajatlar esa boshlanishida balandlikni 
kamaytirish hisobiga ancha kamayadi, keyin esa kolonna diametrini oshirish 
hisobiga 
ortadi. 
Kolonnalarni 
ishlatish 
tajribasidan 
aniqlanganki, 
rektifikatsiyaning umumiy minimal xarajatlariga mos keluvchi flegma sonining 
optimal qiymati (3.7-rasm) minimal kerak bo‗ladigan R dan ko‗p bo‗lmagan 
miqdorda oshadi: 
Bu yerda v — flegma ortishi koeffitsiyenti (1,0....1,3 chegarasida). 
Likopchalarning fizik soni Nf yoki analitik hisob - kitob bilan (EHM da 
fazalar muvozanat tenglamasi, oqimlarning material va issiqlik balansi 
tenglamalaridan foydalangan holda), yoki likopchalarning FIK hisobga olingan 
holda tajriba ma‘lumotlari N
Т 
orqali aniqlanadi: 
N
r}j = 
N
T
/ П
Т . 
Konstruksiyaga va joylashish o‗rniga bog‗liq holda kolonnalarda NT
0,3…0,9 chegarasida o‗zgaradi. Rektifikatsiya kolonnaning texnik-iqtisodiy 
ko‗rsatgichlari va haydab ajratish aniqligiga, uning ajratish qobiliyatidan 
tashqari, ma‘lum darajada haydaladigan xomashyoning fizik xossalari 

149 
(molekulyar massa, zichlik, qaynash harorati, uchuvchanlik va boshqa.) va 
komponentlarning tarqalish tavsifi (uzluksiz, diskret) ta‘sir qiladi. 
Haydaluvchi xomashyoning ajralish xossasini eng umumiy formada 
nisbiy uchuvchanlik koeffitsiyenti bilan ifodalash qabul qilingan (ekstraksiya 
jarayonida bo‗linish (selektivlik) koeffitsiyenti analogi). 
Nisbiy uchuvchanlik koeffitsiyenti – bir xil harorat va bosimda 
haydaluvchi xomashyo komponentlari (fraksiyalar)ning uchuvchanlik nisbati: 
а = К/К
2
, 
Bu yerda: К
1
va К
2
— mos ravishda past va yuqori haroratda qaynovchi 
komponent (fraksiya)larning fazali muvozanat konstantalari. Modomiki, К
1
> К
2 
ekan, unda а> 1. 

Download 15,32 Mb.