277
amalga oshiriladi. Abonent hisob varaqada ko‘rsatilgan mablag‘ni
shartnomada keltirilgan vaqt oralig‘ida to‘lashi shart. To‘lov o‘z
vaqtida amalga oshirilmasa, abonentga
debitor qarzdorligi uchun
shartnomada keltirilgan tartibda choralar ko‘riladi.
Axborot xizmatlarini ko‘rsatish
Axborot xizmati tariflar, cheklashlar, ehtimoliy kombinatsiyalar
to‘g‘risidagi tezkor ma’lumotlarni hisobga olgan holda abonent-
lar, mahsulotlar va xizmatlarni qo‘llab-quvvatlash funksiyalarini
o‘z ichiga oladi.
Shuningdek, “billing” tizimining to‘liq konfi-
guratsion ma’lumotlari, hisob-kitoblar jadvali, hisoblar chiqarish,
abonentlarni xabardor qilish, auditni hamda ma’lumotlarning es-
kirishini sozlash, abonentlarning belgilangan
xarakteristikalarini
boshqarish kabi funksiyalar ham kiradi.
Moliyaviy xizmat ko‘rsatish
Moliyaviy xizmat ko‘rsatish to‘lovlarga ishlov berish, ularni hi-
soblangan miqdorini ko‘rsatilgan xizmatlar miqdori bilan solishti-
rish (“kvitovka”), abonentlarning debitor qarzlarini nazorat qilish
va undirish hamda soliq solish bo‘yicha ma’lumotlarni boshqarish
kabi funksiyalarni amalga oshiradi.
18.3. LTE tarmoqlarida “billing”ni tashkil etish asoslari
LTE tarmoqlarida ovozli aloqa va ma’lumotlar uzatishda tari-
fikatsiya hamda abonentlarga xizmat ko‘rsatish siyosatini boshqa-
rish masalalari yuqori ahamiyat kasb etadi. Bu esa foydalanilayot-
gan mobil trafik hajmining keskin ortishi hamda turli xildagi keng
polosali xizmatlarning konvergensiyasi bilan bog‘liq. Internetga va
boshqa axborot resurslariga istalgan
kanal yordamida yuqori tez-
likda va sifatli ulanish imkoniyati abonentlarning asosiy talablari-
dan biri bo‘lib qolmoqda. Bugungi kunda iste’mol qilinayotgan
278
trafik darajasi operatorlar tomonidan tezlik hamda trafik hajmi-
ga cheklovlar kiritish hisobiga boshqarib turilibdi,
lekin bu kabi
uslub lardan uzoq vaqt foydalanib bo‘lmaydi va bu mobil keng
polosali xizmatlarning umumiy rivojlanishiga to‘sqinlik qiladi.
Turli xil aloqa xizmatlarining konvergensiyasi natijasida ho-
zirgi kunda operatorlarga universal hisoblash tizimlari yanada
dolzarb bo‘ladi. Bunday hisoblash tizimlari almashilgan trafik
asosida hisob-kitob qiluvchi an’anaviy ovoz va ma’lumot uza-
tish xizmatlari ni qo‘llab-quvvatlashi
hamda yangi, asli ma’lu-
mot uzatish tarmoq
larida asoslangan va ularning uzluksiz
qismi bo‘lgan xizmatlarni qo‘llab-quvvatlashi lozim bo‘ladi.
Multiservis (ko‘p sonli xizmatlar) sharoitida va turli xil hi-
soblash modellari asosida abonentlar so‘zlashuvlarini hamda
trafiklarini hisoblashga mo‘ljallangan yagona “billing” xizma-
ti “konvergent billing” nomini oldi. Oddiy misol – “Triple
Play” xizmatlari, ya’ni foydalanuvchilarga “bir paketda” ham
ma’lumot uzatish,
ham telefoniya, ham televi denie xizmatla-
rini ko‘rsish. Murakkabroq misollar – bu “bulutli xizmatlar”
(IaaS, SaaS), o‘zaro joylashuvi uzoqroq bo‘lgan yirik kor-
porativ mijozlar uchun VPN tarmoqlarini tashkil qilish va
boshqalar.
Bu kabi masalalarni hal etishda yuqorida ta’kidlab o‘tilganidek
3GPP loyihasida LTE/SAE arxitekturasiga xizmat ko‘rsatish si-
fatini moslashuvchan boshqara oladigan hamda to‘rtinchi avlod
yangi xizmatlarini ko‘rsata oladigan yangi funksional elementlar
qo‘shimcha ravishda kiritildi. Xususan,
bu funksional elementlar
LTE tarmog‘ida quyidagi vazifalarni bajaradi:
