Raqamli texnologiyalardan foydalangan holda mijozlarga xizmat

67 
talab qiladi. Buning uchun oʻqitishda, laboratoriya va amaliy 
mashgʻulotlarini bajarishda tadqiqotning muammoli elementlarini joriy 
qilish lozim. 
Ta’limning fundamentalligi oʻquvchining bilish boʻyicha 
talablarga mosligini tavsiflovchi didaktik tamoyil va psixologik 
talablarga nisbatan quyidagi aniq mezonlarni ilgari suradi: 

ta‘lim oluvchining yuqori motivatsiya talablari; 

shaxsning qoʻyilgan maqsadga erishishga yoʻnaltirilganligi; 

yetarlicha muloqot qobiliyat; 

oʻz xatolarini tuzatib borishi, oʻzini rivojlantirish boʻyicha 
intilishi; 

tinglovchining tashqi ta‘limiy mahsulotlarga nisbatan ichki 
shaxsiy talablarining mosligi. 
Tizimlilik va ketma-ketlik tamoyili esa an‘anaviy oʻqitishda 
bilimlar, oʻquv va malakalarni ma‘lum tizimda, aniq ketma-ketlikda va 
oʻquv materialining har bir yangi elementini bir-birlari bilan uzviy 
bogʻlanishda va mantiqiy ketma-ketlikda tushishini taqozo qiladi. 
Masofaviy 
ta‘limda oʻquvchining (yoxud tinglovchining) 
individual ta’lim olish boʻyicha chiziqli tamoyili shakllanadi. 
Oʻquvchining oʻz ta‘limini faollashtirish 
maqsadida, 
oʻquv 
jarayonining 
barcha 
metodologik 
darajalarida 
tanlash 
tizimi 
shakllantirilgandir. U ta‘lim oluvchining bu sohada aniq maqsad 
qoʻyishini, mashgʻulotlarning ustuvor yoʻnalishlarini hamda ta‘limning 
turli sohalarida oʻqitish shaklini, tezkorligini tanlash va ta‘minlashni 
koʻzda tutadi. 
Oʻqitishda oʻquv materiallarining oʻzlashtirilishi (qiyinchiligiga 
koʻra) tamoyili, ya‘ni oʻqitish oʻquvchining real oʻquv imkoniyatlari 
darajasida tashkil etilishi va bunda oʻquvchi intellektual, jismoniy, 
ortiqcha axloqiy yuklama his etmasligi, uning sogʻligʻiga putur 
yetkazmasligi lozimligini uqtiradi. 
Oʻquvchilarning shaxsiy xususiyatlarini hisobga olish tamoyili 
sifatida keladi. Bu tamoyil asosida tinglovchi yoki oʻquvchilar 
shaxsining individual xususiyatlarini hisobga olgan holda, masofaviy 
kurslarning 
moduli 
tuziladi. 
Bunda 
tinglovchilarning 
shaxsiy 
xususiyatlari quyida uch daraja: 

Psixofiziologik; 

Psixologik; 

68 

Psixosotsiologik xususiyatlari boʻyicha hisobga olinadi. 
Koʻrsatmalilik tamoyili deganda uning barcha xususiyatlarini, 
ya‘ni ta‘limda shaxsning barcha sezgi organlariga ta‘sir qilishni hisobga 
olgan holda, ta‘limning samaradorligiga erishish imkonini yaratish 
tushuniladi. 
Bu maqsadlarga erishish uchun virtuallashtirish tamoyili 
maydonga keltiriladi. Unda xususan videofilmlar, kompyuterning 
oʻrgatuvchi dasturlari, interfaol texnologiyalardan keng foydalanish 
nazarda tutiladi. Koʻrgazmali materiallardan, multimedia testlardan 
foydalanishning keng metodikasi masofaviy ta‘limda koʻrgazmalilik 
tamoyilining shakllangan koʻrinishi sifatida namoyon qiluvchi muhim 
vositalar hisoblanadi. 
Ta’limda bilimlarning mustahkamlash anglashilganlik tamoyili, 
ta‘limning tarbiyaviy va rivojlantiruvchi natijalarining ta‘sirchanligi 
tamoyili, erishilgan bilim, malaka va koʻnikmalarning mustahkamligini, 
bilimlarning amaliy yoʻnaltirilganligini hamda hayotiy muammolarni 
hal etishga qaratilganligini ta‘minlashi bilan muhim. 
Elektron oʻquv nashrlari moslashuvchanligi. Bunday talablarga 
javob beradigan elektron oʻquv nashrlarini (EOʻN) yaratish murakkab 
didaktik talablarni oʻz ichiga oladi, lekin hozirgi zamonaviy axborot 
texnologiyalari bu muammoni hal qilishda keng imkoniyatlar yaratib 
beradi. 
Bunda quyidagi talablarga e‘tibor qaratish lozim: 

kursning boʻlimlar birligida namoyish qilinishi; 

mundarija boʻlimlariga toʻliq ruxsat etilishi; 

turli koʻrinishdagi ma‘lumotlardan foydalanish; 

oʻquv materialining oʻrganuvchi xususiyatlari yuzasidan 
moslashuvchanligi. 
EOʻNni yaratishda turli darajadagi oʻrganuvchilar uchun 
individual ta‘lim xususiyatlarini hisobga olish zarur. Bunda qanday 
ma‘lumot tasvirlanayapti, qanday qilib, qanaqa ketma-ketlikda, qaysi 
oʻqitish uslubiyati qoʻllanilmoqda – bularning hammasi ma‘lum oʻquv 
jarayonining individual chizgilari hisoblanadi. 
An‘anaviy oʻquv jarayoni quyidagicha tasvirlanishi mumkin (4.2-
rasm). 
Zamonaviy 
avtomatlashtirilgan 
oʻqitish 
vositalarini 
esa 
quyidagicha tasvirlash mumkin (4.3-rasm). 

69 
EOʻNlar moslashuvchanligini oshirishda uning koʻp darajaliligi 
ham yuqori samara beradi.
4.2-rasm. An’anaviy oʻquv jarayoni. 
 
Mutaxassislarning fikricha, faqat matnlarni oʻqish bilan 
oʻzlashtirilgan bilimlarning vaqt oʻtishi bilan 14% esda saqlanar ekan, 
tovush orqali qabul qilingan ma‘lumotlarning 13%, bir paytning oʻzida 
ham koʻrish ham eshitish orqali qabul qilingan materialning 50% esda 
saqlanar ekan. Agarda materialni oʻzlashtirishda koʻrish, eshitish va 
ayni paytda oʻzlashtirish jarayonida oʻquvchining oʻzi ham faol ishtirok 
etsa materialning 75% esda saqlanar ekan. Demak, mustaqil bilim 
olishda interfaol usullardan foydalanishning samarasi koʻrinib turibdi. 
Bilimlarni egallashda koʻrish, eshitish va materialni oʻzlashtirishda faol 
ishtirok etish jarayonida multimedia tizimlaridan foydalanish katta 
samara beradi. 
4.3-rasm. Elektron oʻquv nashrlaridan foydalanish. 
 
Elektron 
nashrlarning 
katta 
guruhidan 

Download 3,34 Mb.