Bromometrik titrlashning mo

usul asosida quyidagi reaksiya yotadi:

KBrO₃ + 5KBr + 6HCl = 3Br₂ + 6KCl + 3H₂O

Reaksiyada ajralib chiqqan Br₂, ko‘pchilik organik moddalar fenol, rezorsin, timol, salitsil kislotasi va uning natriyli tuzi bilan bromlanish reaksiyasiga kirishadi. Masalan fenoli bevosita usulda aniqlash:

C₆H₅OH +3 Br₂ = C₆ H₂OHBr₃ + 3HBr

tribromfenol

Efen = M/6

Ishlash texnikasi:

0,1 g. fenol issiq suvda eritiladi va ustiga 10-20 ml 2n.HCl 100-150 ml suv + 10 ml 20% KBr, 2-3 tomchi metiloranj solinadi hamda issiq eritmani 0,1n. KBrO₃ eritmasi bilan titrlanadi. Ekvivalent nuqtada indikator metiloranj rangsizlanadi.

Efen NV_KBrO3 100

% fen = -----------------------

1000  a

Davlat Farmakopeyasi bo‘yicha, fenol va uning hosilalari qoldiqni titrlash usulida miqdori aniqlanadi. Masalan natriy salitsilatni massasini aniqlash.

1. 
   KBrO₃ + 5KBr + 3H₂SO₄  3Br₂ + 3K₂SO₄ + 3H₂O
   

2. 
   
   
3. 
   Br₂ + KJ  J₂ + KBr
   
4. 
   J₂ + 2Na₂S₂O₃  2NaJ + Na₂S₄O₆
   

E_SalNa  m / 6

Ishlash texnikasi:

Salitsilat natriy solingan og‘zi berk idishga ma’lum xajmda KBrO₃, ustiga 0.5 g KBr va (1:4) konsentrik H₂SO₄ qo‘shiladi hamda bir pastga qo‘yib qo‘yiladi. Bu vaqtda ajralib chiqqan brom salitsilat natriy bilan bromlanish reaksiyasiga kirishadi. Ortib qolgan brom ustiga 10% KJ dan qo‘shiladi. Bunda ajralib chiqqan iodni Na₂S₂O₃ eritmasi bilan titrlanadi. Indikator xloroform.

Usulda quyidagi asosiy reaksiya yotadi:

usulda titrant sifatida 0,1n. k₂cr₂o₇ eritmasi ishlatiladi. titrantni aniq tortim bo‘yicha eritmasi tayyorlanadi.

Masalan: Fe⁺² massasini aniqlash.

6FeSO₄ + K₂Cr₂O₇ + 7H₂SO₄ = 3Fe₂(SO₄)₃ + Cr₂(SO₄)₃ + 7H₂O + K₂SO₄

Indikator difenilamin (rangsizdan ko‘k-binafsha rang xosil bo‘ladi)

Usulda ba’zi hollarda oksidlovchilarni xam aniqlash mumkin.

Masalan:

NO₃^- + 3Fe⁺² +4H⁺ = 3Fe⁺³ + NO + 2H₂O

ort

Fe⁺² +K₂Cr₂O₇ + 4H₂SO₄ = Fe⁺³ +Cr₂(SO₄)₃ + 4H₂O + K₂SO₄

Indikator – difenilamino sulfokislota + H₃PO₄ ishtirokida (yashil rangdan ko‘kka o‘tadi).

2.Dixromatometriya - K₂Cr₂O₇ oksidlovchilik xossasidan foydalanib, qaytaruvchilarni aniqlashga asoslangan.

1. 
   Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarining yo’nalishiga ta'sir ko’rsatuvchi omillar.
   
2. 
   Oksidlovchi sifatida dixromatning permanganatdan afzalligi nimada?
   
3. 
   Bromatometriyada ishlatiladigan indikatorlar.
   
4. 
   Mahsulotni va qoldiqni titrlash usullarida modda massasini hisoblash formulalari.
   

1. 
   Agar 25,00 sm³ xlorli suvning KJ bilan o’zaro ta'siri natijasida ajralib chiqqan yodni titrlash uchun tiosulfatning 0,1100 n eritmasidan 20,10 sm³ sarflangan bo’lsa, xlorli suvning 1dm³ ida necha gramm xlor bor?
   
2. 
   0,0115 g rux sulfidni 10 sm³ 4M HNO₃ eritmasida eritganda hosil bo’lgan ionlarning muvozanatdagi konsentratsiyalarini hisoblang.
   
3. 
   Bromatometriya va bromat-bromid titrlash usullarining farqini tushuntiring.
   
4. 
   Nazorat eritmasida As (III) massasini bromatometrik titrlab aniqlashda ish tartibi va reaksiya tenglamasi qanday yoziladi?
   

1. Analiticheskaya ximiya. problemы i podxodы. tom 1. R. Kelnera, J.-M. Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004

2. Analiticheskaya ximiya. problemы i podxodы. tom 2. R. Kelnera, J.-M. Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004

3. Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D. «Analitik kimyo. Analitika». Fan. T. 2008. 1 - jild (lotinda)

4. Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D. «Analitik kimyo. Analitika». Fan. T. 2013. 2 - jild (lotinda)

5. Fayzullaev O. «Analitik kimyo asoslari» Yangi asr avlodi, 2006.

6. Mirkomilova M. «Analitik kimyo». O‘zbekiston, Toshkent. 2001.
23-mavzu: Nitroto va seriymetrik titrlash.
Reja:

1.Nitritometriyaning mohiyati, titranti, indikatori va qo‘llanishi.

2. Seriymetriyaning mohiyati, titranti, indikatori va qo‘llanishi.

1. 
   Nitritometriyaning mohiyati, titranti, indikatori va qo‘llanishi.
   

N _NaNO2 = E _NaNO2* N*V _NaNO2 / 1000

Zarur bo‘lgan xolatlarda ( toza bo‘lmasa ) NaNO₂ eritmasini taxminiy konsentratsiyada tayyorlab, sulfanil kislotasi yoki KMnO₄ ning standart eritmasi bilan standartlanadi.

Sulfanil kislotasi bilan standartlash.

  _krax

Fe²⁺ + NO₂^- + 2N⁺ = Fe³⁺ + NO + N₂O

 Reaksiyada muvozanatni chapdan o‘ngga tomon siljitish uchun titrlashni EDTA kompleksoni ishtirokida olib boriladi.

Misol 2. Streptotsidni massasini nitritometrik usulda aniqlash.

Estr = MM

2. 
   Seriymetriyaning mohiyati, titranti, indikatori va qo‘llanishi.
   

Se⁴⁺ + e^- = Se³⁺ E^o = 1,44 v E = MM

a) Yodometrik usulda (mahsulotni titrlash usuli)

N _Ce(SO4)2 = NV_tio / V _Ce(SO4)2

b) 2Se⁴⁺ + S₂O₄^2- = 2Se³⁺ + 2SO₂

1. 
   Nitritometriyaning mohiyati - nitrit ionlarini kislotali sharoitda azot (II) oksidigacha qaytarilishiga asoslangan.
   
2. 
   Tashqi indikator sifatida - yododkraxmal qog‘ozi ishlatiladi.
   
3. 
   Ichki indikator sifatida - tropeolin “00” yoki tropeolin “00” ning metilen ko‘ki bilan aralashmasidan iborat redoks indikatorlar qo‘llanadi.
   

5. Usulning indikatori - ferroin, orto-fenantrolin, difenilamin

1. 
   Nitritometriyaning mohiyati nima?
   
2. 
   Tashqi va ichki indikatorlarning farqi
   
3. 
   Seriymetriyaning mohiyati.
   
4. 
   Qanday indikatorlardan foydalaniladi?
   

1. Analiticheskaya ximiya. problemы i podxodы. tom 1. R. Kelnera, J.-M. Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004

2. Analiticheskaya ximiya. problemы i podxodы. tom 2. R. Kelnera, J.-M. Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004

3. Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D. «Analitik kimyo. Analitika». Fan. T. 2008. 1 - jild (lotinda)

4. Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D. «Analitik kimyo. Analitika». Fan. T. 2013. 2 - jild (lotinda)

5. Fayzullaev O. «Analitik kimyo asoslari» Yangi asr avlodi, 2006.

6. Mirkomilova M. «Analitik kimyo». O‘zbekiston, Toshkent. 2001.
24-Mavzu: Titrlashni cho‘ktirish usullari, tasnifi,

indikatorlari. Titrlash egrisi

Reja:

1.CHo‘ktirish usulining mohiyati, reaksiyalarga qo‘yiladigan talablar, tasnifi.

3.CHo‘ktirish usulida titrlash egriligi.

1. 
   Usulning mohiyati. Titrlashni cho‘ktirish usuli – aniqlanuvchi moddani titrantlar bilan qiyin eriydigan birikmalar hosil qilishiga asoslangan. Usul farmakopeyaga kiritilgan. Masalan:
   

T X

T X

T X

1) Aniqlanuvchi modda suvda yaxshi erib, rangsiz eritma hosil qilsin va tarkibida cho‘kma hosil qiluvchi ion saqlagan bo‘lsin.

2) CHo‘ktirish reaksiyasi qat’iy stexiometrik nisbatda borishi kerak. Qo‘shimcha reaksiyalar va birgalashib cho‘kish jarayonlari sodir bo‘lmasin.

3) Reaksiya oxirigacha borishi kerak. Buning uchun

K_s ≤ 10^-10 bo‘lishi kerak.

4) CHo‘kma xona xaroratida, tez hosil bo‘lishi kerak.

Qo‘llaniladigan titrantni turiga ko‘ra:

1. 
   Argentometriya - AgNO₃
   

3. 
   Tiotsianometriya - NH₄ NCS
   

4. 
   Geksatsianoferratometriya - K₄[Fe(CN)₆]
   

5. 
   Sulfatometriya - H₂SO₄
   
6. 
   Barimetriya - BaCl₂
   

1. 
   CHo‘ktirish
   
2. 
   Metalloxrom
   
3. 
   Adsorbsion
   

E.N. gacha: Ag⁺+Cl^-=AgCl↓

TON: 2Ag⁺ + CrO₄^2- = Ag₂CrO₄↓

<sup>1 tom qizil-g‘isht

Titrlashni pH = 6,5-10,3 da neytral yoki kuchsiz ishqoriy muhitda o‘tkaziladi. CHunki:
Kuchli kislotali (pH<6,5) muhitda kumush xromat cho‘kmasi dixromat-ioni xosil qilib erib ketadi:
  2AgCrO</sup>₄ ^{+2N+ = 4Ag++Cr}₂^O₇^2-+H₂^{O
Kuchli ishqoriy (pH>10,3) muhitda kumush tuzlari Ag}₂^{O ning jigarrang cho‘kmasini hosil qiladi:
2Ag+ +2ON- = 2AgON↓= Ag}₂^O+H₂^{O
Eritmaning kerakli (pH) muhiti NaHCO}₃ ^{qo‘shish bilan ta’minlanadi.}

Metalloxrom indikatorlari – EN yaqinida titrant bilan rangli kompleks hosil qiladi. Masalan Folgard usuli- indikator NH₄Fe(SO₄)₂ . Usul Ag⁺ ni tiotsianatometrik, galogenidlarni argentometrik (qoldiqni titrlash usuli) aniqlashda qo‘llanadi.

EN gacha: Ag⁺+NCS^-=AgNCS↓

Temir (III) tuzlari gidrolizini oldini olish maqsadida titrlash kislotali (rN≤1) sharoitda olib boriladi, chunki gidroliz mahsulotini qizg‘ish rangi EN ni aniqlashda xalaqit beradi.

Fluoressein Cl^-, Br^- , J^-, SCN^- larni aniqlashda ishlatiladi. Eozinni esa Br^- , J, SCN^- larni aniqlashda ishlatiladi.

Faraz qilaylik, NaSl eritmasini AgNO₃ eritmasi bilan adsorbsion indikatori fluoressein ishtirokida titrlansin. Fluoressein kuchsiz organik kislota bo‘lib, eritmada quyidagicha dissotsiyalanadi.

Titrlash davomida EN gacha:

AgNO₃ + NaCl AgCl + NaNO₃

Bunda AgCl o‘zining sirtiga eritmadagi titrlanmagan Sl^- ionlarini adsorbsiyalaydi. Natijada AgCl ning sirti manfiy zaryadlanib qoladi. Diffuzion qavatda manfiy zaryadlangan cho‘kma sirtiga qarama –qarshi qavat Na⁺ ionlari joylashadi. Eritma indikator hisobiga sariq rangda bo‘ladi.

Ekvivalent nuqtada Sl^- ionlari to‘liq titrlanadi va eritmaga tushgan ortiqcha 1 tomchi Ag⁺ ionlari AgCl ning sirtiga adsorbsiyalanadi. Natijada AgCl ning sirti musbat zaryadlanib, unga indikatorning anionlari Jnd^- adsorbsiyalanadi va eritma qizil – pushti rangga bo‘yaladi.

a) b)

AgCl  nCl^-m Na⁺ AgCl  mAg⁺]  kJnd^-
Adsorbsion indikatorlarni qo‘llash sharoitlari.

1) Reaksiyaga kirishadigan eritmalarning konsentratsiyalari.

2. 
   pH muhitni ta’siri.
   
3. 
   Indikatorlarning adsorbsion qobiliyatini hisobga olish.
   Argentometrik titrlashda rN=7 bo‘lganda AgCl cho‘kmasining sirtiga anionlarni adsorbsiyalanish qobiliyati quyidagi tartibda kamayaboradi:
   J^- , CN^- > SCN^- > Br^- > eozin > Cl^- fluoressein
   

4) Titrlash tezligi

Titrlanuvchi ion konsentratsiyasi ko‘rsatkichining unga qo‘shilayotgan titrant hajmiga bog‘liqlik egriligi cho‘ktirish usulining titrlash egriligi deyiladi. Masalan: 100 ml 0,1N NaCl eritmasini 0,1 N AgNO₃ bilan titrlash egri chizigini keltirib chiqaramiz.

NaCl Na⁺ + Cl^-

[Cl^-] = C _NaCl = 0,1= 10^-1 logarifmlasak:

rSl = -lgC _NaCl = -lg10^-1 = 1 rSl = 1

pCl = -lg(3  10^-2) = 2lg10 – lg3 = 1,4 rSl = 1,4

pCl = -lg(5  10^-3) = 3lg10 – lg5 = 2,3 pCl = 2,3

pCl = -lg(5  10^-4) = 4lg10 – lg5 = 3,3 pCl = 3,3

pCl = -lg(5  10^-5)=5lg10 – lg5 = 4,3 pCl = 4,3

EK_AgCl=[Ag⁺][Cl^-];

[Cl^-]=

[Ag⁺] = [Cl^-] = =

pCl = pAg = 5lg10 – lg1,3 = 4,89 ≈ 5 pCl=5

7-nuqta ekvivalent nuqtadan so‘ng 100,1 ml 0,1 N AgNO₃ qo‘shildi.

EK_AgCl=[Ag⁺][Cl^-]

pCl = 6lg10 - lg1,7 = 5,77 ≈ 6 pCl=6

1.Titrant va titrlanuvchi moddani konsentratsiyasi

2.Cho‘kmani eruvchanligi (EK)

Titrlash sakramasining qiymati hosil bo‘ladigan cho‘kmalarning EK kiymatiga bog‘liq. EK qiymati kichik bo‘lgan cho‘kmalarda titrlash sakramasi katta bo‘ladi. Masalan:

1.Titrlashni cho‘ktirish usuli – aniqlanuvchi moddani titrantlar bilan qiyin eriydigan birikmalar hosil qilishiga asoslangan.

2. CHo‘ktirish indikatorlari – EN yoki uning yaqinida titrant bilan rangli cho‘kma hosil qiladi.

3. Metalloxrom indikatorlari – EN yaqinida titrant bilan rangli kompleks hosil qiladi.

4. Adsorbsion indikatorlar – EN yoki uning yaqinida cho‘kma adsorbsiyalanishi yoki desorbsiyalanishi natijasida o‘z rangini o‘zgartiradi.

5. CHo‘ktirish usulida titrlash egriligi -titrlanuvchi ion konsentratsiyasi ko‘rsatkichining unga qo‘shilayotgan titrant hajmiga bog‘liqlik egriligi

6. Sakramaga ta’sir etuvchi omillar:

1.Titrant va titrlanuvchi moddani konsentratsiyasi

Titrlash sakramasining qiymati hosil bo‘ladigan cho‘kmalarning EK kiymatiga bog‘liq. EK qiymati kichik bo‘lgan cho‘kmalarda titrlash sakramasi katta bo‘ladi.

1. 
   Cho`ktirish usullarining mohiyati haqida gapiring
   
2. 
   Cho`ktirish usulida qo`llaniladigan indikatorlar
   
3. 
   Sakramaga qanday omillar ta`sir etadi?
   
4. 
   Titrlash egriligi
   

1. Analiticheskaya ximiya. problemы i podxodы. tom 1. R. Kelnera, J.-M. Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004

2. Analiticheskaya ximiya. problemы i podxodы. tom 2. R. Kelnera, J.-M. Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004

3. Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D. «Analitik kimyo. Analitika». Fan. T. 2008. 1 - jild (lotinda)

4. Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D. «Analitik kimyo. Analitika». Fan. T. 2013. 2 - jild (lotinda)

5. Fayzullaev O. «Analitik kimyo asoslari» Yangi asr avlodi, 2006.

6. Mirkomilova M. «Analitik kimyo». O‘zbekiston, Toshkent. 2001.
25-Mavzu: Argentometrik, tiotsianometrik va merkurometrik titrlash

Reja:

1. 
   Argentometriyani mohiyati, titranti, qo‘llanilishi.
   
2. 
   Tiotsianometriyani mohiyati, titranti, qo‘llanilishi.
   
3. 
   Merkurometriyani mohiyati, titranti, avzalligi va kamchiligi.
   

1. Usulning mohiyati. Aniqlanuvchi moddani AgNO₃ ning titrlangan eritmasi bilan cho‘ktirishga asoslangan.Usul asosida quyidagi reaksiya yotadi:

Ag⁺ + X^- Ag X

bu erda X^- = Cl^-, Br^-, J^-, CN^-, NCS^- va boshqalar.

Argentometriyada standart modda – NaCI yoki KCI titrant AgNO₃ eritmasi. Qo‘llanadigan indikator turiga ko‘ra argentometrik titrlashni 4 xil turi mavjud:

1.Gey Lyussak usuli – galogenlarni kumush nitrat standart eritmasi bilan indikatorsiz, bevosita titrlash. TON vizual, ya’ni kumushni to‘liq cho‘kmaga tushishi yakunlangach, oxirgi AgNO₃ tomchisidan eritma loyqalanmaydi.

Kamchiligi: Etarli ko‘nikma talab qiladi, bajarish uchun nisbatan qo‘prok vaqt ketadi. Xozirgi kunda kam ishlatiladi.

2. Mor usuli – galogenlarni kumush nitrat standart eritmasi bilan indikator kaliy xromat ishtirokida bevosita titrlash. Usul Cl^-, Br^- ni aniqlashda qo‘llaniladi. Lekin bu usul J^- va NCS^- aniqlashga imkon bermaydi, chunki titrlash vaqtida AgJ va AgNCS cho‘kmalari bilan birgalikda kaliy xromatni birgalashib cho‘kishi sodir bo‘ladi.
3. Fayans usuli - galogenlarni kumush nitrat standart eritmasi bilan adsorbsion indikatorlar: fluoressein, eozin ishtirokida bevosita titrlash. Usul xloridlar, bromidlar, yodidlar, sianidlar, tiotsianatlarni aniqlashga imkon beradi.
4. Folgard usuli - NN₄NCS yoki KNCS eritmasi bilan indikator NH₄Fe(SO₄)₂ ishtirokida kumush kationlari yoki ular qoldig‘ini titrlash usulidir.
Galogenid – ionlar, SN^-, SCN,- S^2- ,CO_3-^2-_, CrO₄^2-, C₂O₄^2- AsO₄^3- va boshqalarni aniqlashda qo‘llaniladi.

Usulning titranti: Usulda titrant sifatida 0,1N AgNO₃ eritmasi ishlatiladi. Kumush nitrat suvli eritmada beqaror bo‘lib, suvdagi organik moddalarni oksidlaydi va yorug‘lik ta’sirida fotokimyoviy parchalanadi. SHuning uchun kumush nitrat eritmasi taqribiy konsentratsiyada tayyorlanadi, so‘ngra indikator – K₂CrO₄ kaliy xromat ishtirokida natriy xlorid standart eritmasi bilan standartlanadi.

EN gacha: Ag⁺+Cl^-=AgCl↓

N = NV_NaCI / V _AgNO3

Masalan: dioksopirimidin xosilalari – barbituratlar tahlili. Kuchsiz ishqoriy sharoitda (Na₂SO₃ ishtirokida) preparat saqlovchi eritma kumush nitratning standart eritmasi bilan loyqa hosil bo‘lguncha titrlanadi. (indikatorsiz usul)

2. 
   Tiotsianometriya
   

Ag⁺ + NCS^- AgNCS EK _AgSCN = 1· 10^-12

Titrant – NH₄NCS yoki KNCS; indikator NH₄Fe(SO₄)₂.

Usulning titranti: Usulda titrant sifatida 0,1 N NH₄NCS yoki KNCS eritmalari ishlatiladi. Titrantni avval taqribiy konsentratsiyada tayyorlanadi va kumush nitrat standart eritmasi bilan Folgard usulida standartlanadi.
EN: Ag⁺ +NCS^- = AgNCS↓
TON: NH₄Fe(SO₄)₂+NH₄NCS =[FeNCS]SO₄+(NH₄)₂SO₄
1tom pushti
N _NH4NCS = NV _AgNO3 / V _NH4NCS

Titrlashni kislotali sharoitda olib boriladi.

Bunda simob (II) simob (I)ga qaytariladi.

Tayyorlangan simob (I) nitrat eritmasi indikator ishtirokida natriy xlorid standart eritmasi bilan standartlanadi.

EN gacha: Hg₂(NO₃)₂ + 2NaCl Hg₂Cl₂ + 2NaNO₃

oq

T.O.N: 3Hg₂(NO₃)₂ + 2Fe(NCS)₃ 3Hg₂(NCS)₂ + 2Fe(NO₃)₃

N _Hg2(NO3)2 = NV_NaCI / V _Hg2(NO3)2

1. Kuchli kislotali eritmalarni titrlashga imkon beradi.

1. 
   Argentometriya - aniqlanuvchi moddani AgNO₃ ning titrlangan eritmasi bilan cho‘ktirishga asoslangan.
   
2. 
   Gey Lyussak usuli – galogenlarni kumush nitrat standart eritmasi bilan indikatorsiz, bevosita titrlash.
   
3. 
   Mor usuli – galogenlarni kumush nitrat standart eritmasi bilan indikator kaliy xromat ishtirokida bevosita titrlash.
   
4. 
   Fayans usuli - galogenlarni kumush nitrat standart eritmasi bilan adsorbsion indikatorlar: fluoressein, eozin ishtirokida bevosita titrlash.
   
5. 
   Folgard usuli - NN₄NCS yoki KNCS eritmasi bilan indikator NH₄Fe(SO₄)₂ ishtirokida kumush kationlari yoki ular qoldig‘ini titrlash usulidir.
   
6. 
   Tiotsianometriya - Ag⁺ ionlarini titrant NH₄NCS eritmasi bilan cho‘kma hosil bo‘lish reaksiyasiga asoslangan.
   
7. 
   Merkurometriya - galogenlarni simob (I) tuzlari bilan cho‘ktirishga asoslangan.
   

1.Argentometriya mohiyati

2.Tiosianometriya mohiyati

3.Merkurometriya

4.Titrant bo`yicha tasnifi

Foydalanilgan adabiyotlar

1. Analiticheskaya ximiya. problemы i podxodы. tom 1. R. Kelnera, J.-M. Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004

2. Analiticheskaya ximiya. problemы i podxodы. tom 2. R. Kelnera, J.-M. Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004

3. Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D. «Analitik kimyo. Analitika». Fan. T. 2008. 1 - jild (lotinda)

4. Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D. «Analitik kimyo. Analitika». Fan. T. 2013. 2 - jild (lotinda)

5. Fayzullaev O. «Analitik kimyo asoslari» Yangi asr avlodi, 2006.

6. Mirkomilova M. «Analitik kimyo». O‘zbekiston, Toshkent. 2001.
26-Mavzu: Kompleksonometrik titrlash. Merkurimetriya.

Reja:

1.Kompleksimetriyani mohiyati, reaksiyalarga qo‘yiladigan talablar, tasnifi.

M+nL=MLn

Usul kompleks hosil qiluvchi metall ionlarini aniklashda ishlatiladi.

T.O.N. vizual (indikatorsiz, indikatorli) va uskunaviy usulda aniqlanadi.

Misol:

1.

Т.О.Н [Ag(CN)₂]^- + Ag⁺  ↓2AgCN

оқ

2.

T.O.N CaJnd + [H₂Tr]^2- + 2NH₄OH  [CaTr]^2- + Jnd^2- + 2NH₄⁺ + 2H₂O

qizil binaf. ko‘k

Reaksiyalarga qo‘yiladigan talablar:

1. Reaksiya qat’iy stexiometrik nisbatda borsin, qo‘shimcha (yonaki) reaksiyalar sodir bo‘lmasin.

3. Hosil bo‘ladigan kompleks suvda eruvchan, barqaror, kam ionlashadigan bo‘lsin.

1.Merkurimetriya – Ng⁺² ning barqaror, suvda eruvchan, kam dissotsiyalanuvchi kompleks birikmalarining hosil bo‘lishiga asoslangan. Titrant - Hg(NO₃)_2.

4. Ftorometriya – metallarning ftoridli komplekslarini hosil bo‘lishiga asoslangan. (alyuminiy, sirkoniy(IV), toriy(IV) ). Titrant - NH₄F, NaF.

5. Kompleksonometriya (xelatometriya) – metall ionlarini kompleksonlar bilan kompleks birikmalar hosil qilishiga asoslangan.
Titrant – Trilon «B» (komplekson - III).

2. Kompleksonlar va ularni taxlilda qo‘llanishi .

Kompleksonlar – ko‘p asosli aminokarbon kislotalar va ularning tuzlari bo‘lib, anionlari ko‘p dentatli, xelat birikma hosil qiluvchi, ligand sifatida qator metall kationlari bilan eruvchan, barqaror komplekslar – kompleksonatlar hosil qiladi. 1944 yilda SHvarsenbax tomonidan taxlilga tavsiya etilgan. Usul kompleks hosil qiluvchi metall kationlari miqdorini aniqlashda qo‘llaniladi. Kompleksonometriya – farmakopeya usuliga kiritilgan.

Kompleksonlarni 4 xil turlari mavjud:

(HOOSCH₂ )₂ N-CH₂ –CH₂ -N (CH₂ COOH)₂ 6 - dentatli ligand

Titrimetrik tahlilda komplekson III eng ko‘p qo‘llanadi, kolgan kompleksonlar titrimetriyada oz ishlatiladi.

Komplekson III ( Na₂[H₂Tr] * 2H₂O) – s², p, d elementlari bilan barqaror komplekslar hosil qiladi. Me⁺², Me⁺³ ionlari bilan Tr “B” quyidagicha ta’sirlashadi:
Me⁺² + [H₂Tr]^2-  [MTr]^2- + 2H⁺ E = M/2
Me⁺³ + [H₂Tr]^2-  [MTr]^- + 2H⁺ E = M/3
Reaksiya to‘liq ohirigacha borishi uchun reaksiya mahsuloti -[N⁺] ni bog‘lash maqsadida titrlash ammiakli bufer ishtirokida (rN = 8 - 10) olib boriladi. Metallarning trilon “B” bilan hosil qilgan komplekslari (kompleksonatlar) barqarorligiga:

1. Metall ioni tabiati

2. zaryadi

3. elektron konfiguratsiyasi

4. rN muhit

5. harorat

ta’sir ko‘rsatadi.