edi», deydi. Shu so‘zlar bilan sahnaga turm ush ikir-chikirlarini
y o ‘qqa chiqarib qudratli tabiat epkini kirib keladi. «Dehqonlar tra-
gediyalari» qahram onlari shoirona tasaw ur olam ida erkin javlon
urib yashovchi va ayni chog‘da zalolatli jamiyatning qurbonlari tar
zida ko‘rinadilar.
«Qonli to ‘y»da hikoya qilinuvchi voqea odatiy maishiy voqea:
Kelin sevgilisi Leonardo bilan birga bo‘lolmaydi, kuyov o ‘zga qizga
uylanadi, Kelin esa o'zi sevmagan yigitga nikohlanishi kerak.
Shoir
sahnaga Oy va Ajal obrazlarini olib kiradi va shu zaylda maishiy tur
mush tarzini shoirona ohang bilan omixtalashtiradi. «Qonli to‘y»da
Leonardo va Kelingina emas, boshqa ishtirokchilar ham tabiiy mayl
va kuchlar epkinida ruhan komil, shukuhi baland insonlar tarzida
ochilib boradilar; ko'pchib, o ‘sib boruvchi tabiiy mayllar sun’iy
inti-
lishlarga chek qo'vadi; kelin nikoh tojini tark etib, to ‘ydan qochadi,
uni ta ’qib etgan kimsalarning mudhish harakatlari esa qon to'kish bi
lan, ya’ni Leonardoning o ‘limi bilan xotima topadi.
M uqim iy nomidagi 0 ‘zbek davlat musiqali drama teatri «Qonli
to ‘y» asariga m urojaat etarkan, uni ana shunday fojiona insoniy
taqdirlar qiziqtirgan edi. Kompozitor Ikroin Akbarov asarga maxsus
m usiqa yaratdi va rejissor Abdurashid Rahimov tom onidan
musiqali fojia (H. Ro‘zimetov, Yo.
Xudoyqulov, A. Oripov tarji-
masi) tarzida talqin topdi.
Lorka 30-yillarda Ispaniyada qora kuchlar xurujining avj olishi
m uhitini «Bernarda Alba xonadoni* (1936) pyesasi orqali ifoda
etdi. Voqea qishloqlik davlatm and ayol Bernardaning uyi va hovli-
sida ro‘y beradi. Bernarda ikkinchi eri vafot etgach,
aza tutib, besh
qizini sakkiz yil davomida ko'chaga chiqarm ay qo'yadi. Faqat qirq
yoshlik to ‘ng‘ich qizi Avgustias xushbichim yigit Pepe Romanoga
turm ushga chiqishi m um kin.
Lekin Pepe kichigiga, yigirma yoshii Adelaga moyil edi. Buni
sezgan Bernarda Pepega o ‘q otadi, Adela sevgilisini o ‘ldi, deb
o'ylab, o ‘zini-o‘zi nobud qiladi.
Asar nasriy tarzda yozilgan bo‘lib, qizig‘i shundaki, voqealar-
ning asosiy qismi sahnadan tashqarida o'tadi.
Pepe sahnada um u-
m an ko‘rinmaydi, o ‘q ovozi ham tashqaridan eshitiladi. Sahnada
esa m otam tutiladi. Uy tartibga keltiriladi. Lekin shu maishiy tu r
m ush lavhalari doirasida Lorka poetik dramaga xos murakkab ruhiy
kechinm alarni ochib beradi. Mazkur asar shu m a’noda M. Uyg‘ur
nomidagi S an’at institutida 1985—86-o‘quv yillarida yaratilgan eng
e ’tiborli diplom spektakllaridan biri (rejissor, professor L. X o‘- -
jayeva) sifatida e ’tiro f etilgan edi.
231
Lorka qahram onlari m utelikdan xalos bo'lib, isyonkorona qalb
sohiblari tarzida yetilib, kam olotga erishib boradilar. U lar o 'z tabi
atiga zid holatlar
silsilasida ruhan toblanadilar, oxiri ulam ing qu-
yoshli Ispaniya osm oni ostida qudratli kuch ato etgan o'tli his-
ehtiroslari d a fa ta n sirtga qalqib chiqadi.
