SAHNA SAN’ATI «Qahr ila boq* asarining «Roial Kort* teatrida o ‘tgan premye-
rasi ingliz dramaturgiyasida ham , sahna san’atida ham yangi davr-
ning boshlang'ich nuqtasi b o ‘ldi. «Royal Kort* teatrida boshiangan
yangilanish mavji butun Angliya hududlariga tarqaldi.
Ingliz teatri yillar bo ‘yi charxlanib, m ahorat andozasiga aylan-
gan
usullarini
ko‘z-ko‘z
qiluvchi
yolg'iz
«yulduz»lar teatri
bo'lishdan to ‘xtadi. U aw alo, rejissorlik teatriga aylana boshladi.
Tabiiyki, yangi dramaning tug‘ilishi ham da yosh rejissorlarning
davr ruhiga m onand tarzda izlanishlari a n ’anaviy maktab aktyorlari
san ’atiga ta ’sir ko‘rsatmay qolmadi.
Lorens Olivye (1907—1989), aw algidek, jo'shqin faoliyat
ko'rsatib, 1963-yili «01d — Vik* teatri zaminida «Milliy teatr* ga
asos soladi. Teatm ing birinchi pardasi 1964-yili Olivye ishtirokida
«OteIlo* spektakli bilan ochiladi. San’atkor irqiy tengiik mavzuyiga
urg‘u berib, Otello obrazini keskin munozarali tarzda talqin etdi;
oyog‘iga taqilgan q o ‘ng‘iroqlar jarangi qalbi tubida kechmish
bo ‘ronli o'zgarishlardan darak berar va goho uning sipo-silliq sirtqi
madaniyligi ostida ibtidoiy odamga xos tubsiz qahr-g‘azab sirtiga
qalqib chiqardi. Uning quyundek shijoati qarshisida Yagoning
makr-xiylasi xira tortar, rashk va tutqanoq dardidan sahnada
depsinib jazavaga tushar, azob-uqubat o ‘tida qandaydir alamli zavq
olardi.
Olivye «Venetsiya savdogari* (1970) spektaklida ham irqiy
tengiik mavzusini yetakchi o ‘ringa olib chiqdi. Qorva syurtuk, sil-
indr, q o ‘lqop kiygan Sheylok — Olivye sarmoya va martaba vasva-
sasi avj olgan m uhit kishisi edi; bu sudxo‘r yahudiyning fojiasi —
uning yuqori nufuzli kishilar doirasiga kirishga borlig‘i bilan inti-
249
