4
KIRISH
Ehtimollar nazariyasi va matematik statistika – bir-birga uzviy bog‘liq
matematik fanlar hisoblanadi. Hozirgi paytda bu sohalar bo‘yicha olingan bilimlar
turli kasb mutaxassislariga juda ham ham zurur. O‘z faoliyatini maqsadini aniqlay
olish va unga erishish uchun shaxdam qadamlar qo‘yish – kompetentli,
raqobatbardosh qobiliyatli mutaxassisning
xarakterli xususiyati, ehtimollar
nazariyasi va matematik statistika esa har qanday fanga qaraganda ko‘proq
shaxsning ijobiy o‘zgarishlari uchun yordam beradi.
Ommaviy tasodifiy jarayonlar qonuniyatlarini (ehtimollar nazariyasi fani)
va kuzatishlar natijalarini qayta ishlash muhim usul va yo‘llarini (matematik
statistika o‘rganadigan) bilish har bir kasbdagi
mutaxassis uchun amaliy
masalalarni yechishda qo‘l keladi. Ehtimollar nazariyasi va matematik statistikani
o‘rganishni esa avvalo kombinatorika asoslari bilan tanishmasdan mumkin
bo‘lmaydi.
«Kombinatorika» atamasi matematikaga Leybnits
tomonidan kiritilgan
bo‘lib, uni 1666 yilda chop etilgan «Kombinatorika san’ati to‘g‘risida
mulohazalar» nomli kitobida birinchi marta qo‘llagan edi. Hozirgi vaqtda
kombinatorik usullar informatsiya
nazariyasi muammolarini, chiziqli dasturlash
masalalarini
yechishda, transport masalalarini yechish uchun va h.k.larni hal
qilishda keng qo‘llanilmoqda. Kombinatorik
masalalar
nafaqat
matematika
go‘zalligini ko‘rsatishga, balki amaliy matematik
masalarni yechishda yangi
kompyuter texnoogiyalarining imkoniyatlarini ko‘rsatishga imkon beradi. Diskret
matematikaning masalalaridan hisoblangan kombinatorik masalalar ko‘pincha
ob’ektlarning turli kombinatorik konfiguratsiyalarini tanlashga
va ular orasidan u
yoki bu masala shartigav nuqtai nazaridan eng yaxshisini tanlashga olib kelinadi.
Shuning uchun keng tarqalgan kombinatorik konfiguratsiyalarni hosil qilish
algoritmlarini bilish masalani butunlay muvaffaqiyatli
yechishning zarur sharti
hisoblanadi.
Uslubiy qo‘llanmada matematika o‘qitishda kombinatorika elementlarini
o‘rganish samaradorligini oshirish maqsadida kombinatorika
fanining asosiy
5
tushunchalari, kombinatorika elementlarini o‘rganish xususiyatlari, o‘qitish
jarayonida kombinatorika elementlarini o‘rgatish bilan birga o‘quvchilarning ijodiy
faolligini oshirish bo‘yicha uslubiy tavsiyalar bayon etilgan.
