82
avtomat tizimini yaratish bo’lib qoldi. Bu masala detalni bir ishchi mashinadan
ikkinchisiga avtomatlashtirilgan tarzda uzatish bilangina bog’liq bo’lib qolmasdan.
Bunda hamma ishchi mashinani ish ritmi, ularni bo’zi lishlarida hosil bo’lgan
yo’qotishlarni har xiligi masalani yanada murakkablashtirib Yuboradi.
Bu bosqichda mashinalar tizimini boshqaruv tizimi shakllantiradi. Bunda
kulachoklar, kulachokli vallar bilan boshqarish mumkin emas, shu sababli elektrik,
elektron va gidravlik boshqaruv
tizimlaridan foydalaniladi, xozirda kompyuterlar
keng qo’llanilmoqda.
Avtomatlashtirishni ikkinchi bosqichida avtomatik nazorat tizimlari,
jumladan dastgohni ishini o’zgartiradigan aktiv (faol) nazorat qo’llanilishi
boshlanadi
Avtomatlashtirishning uchinchi bosqichi,
sifatni boshqarish tizimlari,
ishlab chiqarishni avtomatik boshqarish tizimlari va EXMlarni keng qo’langan
holda avtomat bo’limlar, sexlar va ishlab chiqarish korxonasilar qurish bilan ishlab
chiqarish jarayonini kompleks avtomatlashtirish bilan bog’liq. Kompleks
avtomatlashtirishda Yuqori texnika bilan ta’minlangan ishlab chiqarish
jarayonidavrini iloji boricha qisqartirish va ishlab chiqarishni avtomatlashtirilgan
boshqarishni qo’llash muxim axamiyat kasb etadi.
Avtomatlashtirishning uchinchi bosqichi ishlab chiqarish jarayonlarini
kompleks
avtomatlashtirish,
avtomat
sexlar
va
ishlab
chiqarish
korxonalarini yaratish.
Avtomat sex yoki ishlab chiqarish korxonasi asosiy ishlab
chiqarish jarayonlari, avtomatik boshqarish sistemalari,
hisoblash texnikasi,
sifatni boshqarish sistemalari va xokazolardan foydalanib avtomat
liniyalarda bajariladigan sex yoki ishlab chiqarish korxonasidir.
2.5-rasmda rotorli liniyalar bilan jihozlangan avtomat sexning
struktura sxemasi ko’rsatilgan. Bu erda texnologik rotorli mashinalari,
tashish, boshqarish mexanizmlari va boshqa
mexanizmlari bor avtomat
liniyalar ish bajaruvchi elementlardir. Zamonaviy avtomat ishlab chiqarish
korxonasi boshqarishning ko’p bo’g’inlimurakkab ob’ektidir. Uning barcha
83
elementlari o’zaro dinamik harakatda bo’ladi. Avtomatlashtirilgan korxona
ishda eng yuqori iqtisodiy ko’rsatkichlarga
erishishi uchun boshqarish
ob’ektlari elementlari orasida optimal o’zaro bog’lanishlar o’rnatilishi
avtomat sistemalar funksiyalarining bajarilishini belgilaydi. EXM dan
foydalanish ishlab chiqarishni boshqarishga oid masalalarnigina emas, balki
texnologik jarayonlarni va jihozlarning barcha texnologik kompleksini
moslashgan holda boshqarishga imkon beradi.
Asosiy ishlab chiqarish jarayoni avtomat liniyalarda bajariladi, liniyalar va
sexlar orasidagi tashish, taxlash qirindilarni yig’ish
va qayta ishlash, sifatni
boshqarish, ishlab chiqarishni avtomat boshqarish tizimlari keng qo’llaniladi.
2.5-rasm. Avtomat sexning struktura sxemasi.
Xozirda kompleks avtomatlashtirishda dastgohlar bazasida tashkil
qilinadigan moslanuvchan ishlab chiqarish modullarida keng qo’lanilmoqda.
Bundagi EXM bilan boshqarish imkoniyati, nafaqat
texnologik dastgohlar balki
butun ishlab chiqarishni tashkil qilish va boshqarish EXM ga yuklatilmoqda.
