190
Avtomatlashtirish jarayonida detallarga to’liq ishlov berilganidan so’ng
ishchi
pozitsiyadan chiqarish, ya’ni ularni tushirish zarur. Buning uchun ba’zi
hollarda maxsus qurilma – yukni tushiruvchilardan foydalanishga to’g’ri keladi.
Ularning konstruksiyasi yuklovchilarga nisbatan biroz oddiyroq, chunki Yukni
tushirish jarayonida mahsulotlar orientirini yo’qotilishi ruhsat etiladi. YUk
tushiruvchilar sifatida ko’pincha oddiy itaruvchilar,
tashlab Yuboruvchilar va
boshqalardan foydalaniladi. Lekin shunday operatsiyalar borki, tushirib olishni
mexanizasiyalash katta ahamiyatga ega, masalan sovuqlayin shtamplovchi ishlar.
Bir qator holatlarda shtamplangan detal puanson yoki matrisada qoladi va
tushirib yuborish kerak. Shtamplangan detallarni tushirib olish uchun (qo’l
hizmatidan foydalanilganda) ketadigan vaqt oddiy shtamplarda ushbu operatsiya’ni
bajarish uchun ketadigan umumiy vaqtning 35-50% (yordamchi
vaqtlar bilan
birgalikda) tashkil etadi.
Ushbu vaqtni kamaytirish, shtamplangan detalni tushirib olishda inson
bevosita ishtirok etishini yo’qotish yoki texnologik chiqindilarni kamaytirish
uchun shtampga maxsus mexanizmlar kiritish yo’li bilan bajarish mumkin.
Tushirib olishni mexanizasiyalash unumdorlikni
oshiradi va mehnat
sharoitini yaxshilaydi, qo’l mehnati bilan detallarni tushirib olishda ehtimoli
bo’lgan bahsiz xodisalarni to’liq bartaraf etadi. Shtamp konstruksiyalari va
shtamplanadigan detallar shakllari turlicha bo’lganligi
sababli detallarni tushirib
olish uchun turli-tuman mexanizmlar mavjud.
Avtooperatorlar. Avtooperatorlarning ish jarayoni ancha murakkab: ular
mashinaga yuklash hamda yukni tushirib olishni bajaradi, ba’zida esa qo’shimcha
transportlash operatsiyasini bajaradi.
Avtooperatorning ish jarayoni quyidagilardan iborat: shesternyalarga ishlov
berish jarayoni tugallangach qisqich bo’shatiladi, detal ko’tariladi va avtooperator
tutgichi dastgoh ishchi zonasiga, detal tagiga kiritiladi. Shundan so’ng tutgich
ko’tariladi va detalni mashinalararo traspartyorga o’tkaziladi, transpartyor mashina
tomonidan barcha tarmoq uchun bir tizimda joylashtirilgan bo’lib, dastgohlar
ishlamaydigan
zonada joylashgan, detal unga tushiriladi. Bunday holatda tutgich
191
zagotovkani bir qadamga siljishi va yana yangi zagotovkani joylashtirishga imkon
yaratadi va uni mashinani ishchi zonasiga o’tkazadi, qisqichli qurilma tushiriladi.
Avtooperatorlar xalqalarga ishlov berish uchun keng qo’llaniladi.
Zagotovkali patron dastgoh patronlar kulachogi zonasiga kirib, zagotovkani
bo’shatadi va uni dastgoh patronlari tayanchiga siqadi.
Zagotovka dastgoh
patronlariga siqilgach, itargich orqaga – daslabki holatiga qaytadi. SHu bilan
avtooperator ishi yakunlanadi. Dastgoh shpindeli aylana boshlaydi,
shpindelli
baraban o’giriladi va yuklash pozitsiyasiga ishlov berilgan xalqa bilan navbatdagi
shpindel keladi. So’ng barcha jarayon tushirish va o’rnatish qaytariladi. Ishlov
berilgan va zagotovkani tayyorlashni avtooperator, boshqa shpindellarda
xalqalarga ishlov
berilayotgan vaqtda bajariladi, ya’ni qo’shimcha ish vaqti
sarflanmaydi.
