14.2.3.1. O‘g‘it yetkazib beruvchi moslamaning suv sarfi
O‘g‘it yetkazib beruvchi moslamaning suv sarfini aniq bilish
tizimga belgilangan vaqt davomida o‘g‘it eritmasining talab
qilinadigan miqdorini yetkazib berish imkoniyatini yaratadi.
357
Suv sarfini aniq hisoblash
uchun quyidagi tenglikdan
foydalaniladi:
𝒒 =
𝑭 ∙ 𝑫
𝑼
𝒕
bu yerda, q – injektorning suv sarfi, l/soat;
F – ekin maydoni, ga;
D
U
– o‘g‘itning dozasi, l/ga;
t – o‘g‘it berish vaqtining davomiyligi, soat.
Misol: 2,5 gektar sug‘oriladigan ekin maydoniga 150 l/ga
miqdordagi o‘g‘it eritmasini yetkazib berish lozim. Buning uchun
o‘g‘it yetkazib beruvchi nasosning suv sarfini aniqlash talab
qilinadi.
Yuqoridagi tenglik asosida nasosning suv sarfi:
q = 2,5 ga
150 l/ga / 3 soat = 125 l/soat miqdorida bo‘ladi.
14.2.3.2. O‘g‘itlovchi idishning hajmini hisoblash
O‘g‘itlovchi idishning hajmi – hech bo‘lmaganda ekin
maydonini bir sug‘orishga yetadigan o‘g‘it eritmasining hajmi.
O‘g‘it erimasining hajmi litrlarda o‘lchanadi va quyidagi
tenglik yordamida aniqlash mumkin.
W
U
= F
D
U
bu yerda, W
U
– o‘g‘itlovchi idishning hajmi (l)
D
U
– o‘g‘itning dozasi, l/ga;
F – ekin maydoni, ga.
Misol: 0,5 gektardagi sug‘oriladigan ekin maydoniga 150 l/
358
ga dozada o‘g‘it eritmasi yetkazib berilayotgan bo‘lsa,
o‘g‘itlovchi idishning hajmi:
W
U
= F
D
U
= 150 l/ga
0,5 ga = 75 litrga teng bo‘ladi.
14.2.3.3. O‘g‘it eritmasini aralashtirish
O‘g‘it eritmasini aralashtirish koeffitsienti eritmadagi o‘g‘it-
ning konsentratsiyasini kerakli konsentratsiyadagi o‘g‘itning
hajmiga nisbatini (foizlarda) anglatadi. Bu koeffitsient quyidagi
tenglik yordamida aniqlanadi:
𝑼
𝒌
=
𝟏𝟎𝟎 ∙ 𝒒
𝒒 + 𝑸
bu
yerda,
U
k
– sug‘orish tizimidagi o‘g‘itning
konsentratsiyasi, %;
q – o‘g‘it eritmasining hajmi, litr;
Q – sug‘orish suvining hajmi, litr.
Misol: 10 litr suyuq o‘g‘it (eritmasi) 190 litr suv bilan
aralashtirilganda aralashtirish koeffitsienti:
U
k
= 100
10l / (10 l + 190 l) = 5% ni tashkil qiladi.
Tomchilatib sug‘orish tizimining o‘g‘itlovchi moslamasi
mana shu hisoblangan aralashtirish koeffitsientini ta’minlashi
kerak.
Buning uchun o‘g‘itlovchi moslama ishini rostlash talab
qilinadi. O‘g‘itlovchi moslamani rostlashning o‘zi bir necha
bosqichni tashkil qiladi:
1.
Sug‘oriladigan (o‘g‘it beriladigan) ekin maydonini aniq
bilish talab qilinadi
2.
Ekin maydoning bir gektariga beriladigan o‘g‘itning
359
miqdori aniqlanishi lozim.
Agar hisoblar gektariga oziq moddalarning kilogrammlari
ko‘rinishida berilgan bo‘lsa, o‘g‘it miqdori quyidagi tenglik
yordamida aniqlanadi:
𝑭
𝑾
=
𝟏𝟎𝟎 ∙ 𝑵
𝑾
𝑵
𝑪
bu yerda, F
W
– o‘g‘it berish me’yori (og‘irligi bo‘yicha),
kg/ga;
N
W
– oziq moddalarni berish (og‘irligi bo‘yicha), kg/ga;
N
C
– ta’sir qiluvchi oziq moddaning o‘g‘it tarkibidagi
konsentratsiyasi, %.
Masalan, azotning beriladigan me’yori 200 kg/ga ni tashkil
qiladi, o‘g‘it sifatida ammoniy sulfat ishlatiladi, ammoniy sulfat
tarkibidagi azotning miqdori 21%.
Bir gektar ekin maydoniga beriladigan sulfat ammoniy
o‘g‘itining miqdori:
Fw = 100
200 (kg/ga) / 21% = 950 kg/ga ni tashkil qiladi.
Agar bir gektar ekin maydoniga berishi lozim bo‘lgan o‘g‘it
hajmini aniqlash lozim bo‘lsa, u quyidagi tenglik yordamida
aniqlanadi:
𝑭
𝑽
=
𝑭
𝑾
𝑺
𝑾
bu yerda, F
V
– o‘g‘itning hajmi, l/ga;
F
W
– o‘g‘itning hajmi, kg/ga;
S
W
– solishtirma og‘irlik, kg/l.
Misol: Ishlatilayotgan suyuq ammoniy nitrat o‘g‘itining
360
me’yori 65 kg/ga. Ammoniy nitratning solishtirma og‘irligi – 1,3
kg/l. Bu holatda berilishi lozim bo‘lgan o‘g‘itning hajmi:
F
V
= 65 (kg/ga) / 1.3 (kg/l) = 50 l/ga ni tashkil qiladi.
O‘g‘itlarning hisoblangan me’yorini ekin dalasiga yetkazib
berish uchun tomchilatib sug‘orish tizimi tarkibida qo‘llangan
o‘g‘itlash moslamasining suv sarfi rostlanishi talab qilinadi.
|
