41
Dalalarni juda loyli yoki o‘ta quruq, hamda muzlagan
tuproq
sharoitida shudgorlash yirik kesaklar paydo bo‘lishiga olib keladi.
Bundan tashqari yuqori namlikdagi tuproqli dalada
shudgorlash ishlarini bajarish haydalma
qatlam ostida qattiq
qatlam hosil bo‘lishiga sababchi bo‘ladi va bu o‘simliklarning
rivojlanishiga salbiy ta’sir etadi.
Qishki va bahorgi yog‘in miqdori juda kam (80-100 mm),
shamol ko‘p bo‘lgan tumanlarda shudgorlash bilan bir vaqtda
boronalash ishlarini bajarish namlik yo‘qolishini kamaytiradi va
ekish ishlarini erta bajarilishiga yordamlashadi.
1.2.5.3. Shudgorlash chuqurligi
Shudgorlash chuqurligi unumdor qatlam qalinligi, tuproq
tuzilishi, begona o‘tlar bilan zararlanganlik darajasi va iqlim
sharoitiga qarab turlicha bo‘lishi mumkin. Faqatgina barcha
omillarni hisobga olgan holda bajarilgan shudgorlash ishlari
kutilgan texnik va iqtisodiy natijani berishi mumkin.
Ilg‘or tajribalarga suyangan
holda quyidagi tabaqalangan
chuqurlikda shudgorlash tavsiya etiladi:
–
shimoliy va o‘rta iqlim hududidagi qo‘ng‘ir tusli va o‘t-
loqi tuproqlarda va tog‘ oldi zonasidagi tuproqlarda shudgorlash
chuqurligi 30 sm;
–
yetarli qatlamli och tusli tuproqlar va janubiy zonadagi
tuproqlar sharoitida haydov chuqurligi 35-40 sm;
–
eskidan o‘zlashtirilgan och rangli soz tuproqlar sharoitida
yer osti sizot suvlari sathi yer yuzasiga yaqin bo‘lganda, haydov
chuqurligi 20-30 sm va chuqur yumshatish 40 sm gacha;
–
o‘tloqi, sho‘rlangan yuza qatlamida gipslashgan qatlami
mavjud og‘ir tarkibli tuproqlarda chuqur yumshatish 40-50 sm va
haydov 25-30 sm;
–
sayoz qatlamli asosida qum shag‘al bo‘lgan tuproq
42
sharoitida shudgorlashni shunday o‘tkazish kerakki,
pastki
qatlamdagi qum va shag‘al yuzaga chiqmasligi lozim bo‘ladi.
Shudgorlash ishlari natijasida hosil bo‘ladigan chuqurliklar
tekislanishi kerak.
Shuningdek, shudgorlash:
–
tipik va och rangli bo‘z tuproqda, shuningdek o‘tloq va
boshqa tuproqlarda va tog‘ oldi tumanlarda – 30 sm
chuqurlikda;
–
eskidan ishlanib kelinadigan, yer osti suvlari yaqin bo‘lgan
och bo‘z tuproqlarda – 20-30 sm chuqurlikda;
–
birinchi yarim metrida gipsli qatlamlarga ega bo‘lgan,
sho‘rlangan o‘tloq
yerlarda, og‘ir, o‘ta zichlashgan
haydalma qatlam ostidagi tuproqda 40-50 sm gacha
yumshatish va 25-30 sm chuqurlikda o‘tkaziladi.
Kuzgi shudgorlashdan keyin yer tekislash ishlari amalga
oshiriladi.
Yer tekislash ishlari ekin
maydonining notekisligi va
bajariladigan tekislash ishlarining hajmiga qarab rejalashtiriladi.
Keyingi yillarda sug‘orma dehqonchilik qilinadigan
davlatlarda yer tekislashda lazerli moslamalarni qo‘llashga katta
e’tibor qa- ratilmoqda.
