1.3.3. Iqlim omillarini aniqlash usullari.
Meteorologik stansiyalar
Iqlim ko‘rsatkichlarini o‘lchashning ko‘plab usullari mavjud
bo‘lib, ular asosiylari meteorologik stansiyalarda jamlangan
maxsus asbob-uskunalar yordamida amalga oshiriladigan
instrumental usullardir.
Zamonaviy meteorologik stansiyalar havo harorati, havo
namligi, shamol tezligi va yo‘nalishi, umumiy nurlanish,
fotosintezli faol nurlanish, ultrabinafsha nurlanish, yomg‘ir
miqdori kabi ko‘plab ko‘rsatkichlarni o‘lchaydilar.
Yig‘ilgan barcha ma’lumotlar qayta ishlanadi va qishloq
xo‘jaligida amaliy foydalanish uchun qulay bo‘lgan umumlash-
tirilgan ko‘rsatkichlar ma’lumotlari shaklida taqdim etiladi.
Masalan, havoning maksimal va minimal harorati, 2 metr
balandlikdagi harorat, sovuq soatlarning davomiyligi, o‘simlik-
larning rivojlanish bosqichini aniqlash uchun to‘plangan harorat
va boshqalar. Zamonaviy meteorologik stansiyalar ekinlarni
sug‘orish rejimlarini ishlab chiqish asos bo‘ladigan umumiy
64
bug‘lanishni hisoblash modellari bilan jihozlangan.
Zamonaviy meteorologik stansiya
– bu iqlim ko‘rsatkich-
larini o‘lchash uchun datchiklar to‘plami va o‘lchash natijalarini
ulkan xotirasini jamlagan dataloggerdir. Ularda ma’lumotlar uzoq
vaqt (oylar va yillar) davomida saqlanishi mumkin.
Internet texnologiyalarining rivojlanishi bilan barcha
meteorologik ma’lumotlar hozirgi kunda “bulutlarda” saqlanadi.
Shuning uchun ma’lumotlar miqdoriga cheklovlar mavjud emas.
Bundan tashqari, barcha to‘plangan ma’lumotlar tashqaridan
kiruvchilardan himoyalanadi. Foydalanuvchilar zarur ma’lumotni
olish uchun ma’lumotlar bazasiga faqat maxsus kodlar tizimi
orqali kirishlari mumkin.
Hozirgi kunda dunyoda meteorologik uskunalar ishlab
chiqaruvchilarning yetishmovchiligi kuzatilmaydi.
Shu bilan birga, ko‘rsatkichlarni o‘lchash uchun qo‘llana-
digan sensorlar yuqori aniqlikka ega. Zarur bo‘lganda ular
sinovdan o‘tkazib turiladi.
Meteorologik uskunalarni ishlab chiqaruvchi dunyodagi
yetakchi kompaniyalar sifatida Caipos and Pessel (Avstriya),
Campbell, Decagon, Devis (AQSh) kabi kompaniyalarni misol
qilish mumkin (1.13-rasm).
Amaliyotda kichik agrometeostansiyalardan keng foydalani-
ladi va ular ekin dalalari yaqiniga o‘rnatiladi (1.14-rasm).
Bu meteostansiyalarda havo harorati, nisbiy namligi, quyosh
radiatsiyasi, shamol yo‘nalishi va tezligining o‘zgarishlari
sutkasiga bir necha bor qayd etib boriladi.
Barcha zamonaviy meteorologik stansiyalar axborotni grafik
tarzda ekranga chiqarish dasturlari bilan ta’minlangan bo‘ladi.
65
a) zamonaviy meteostansiyalar ko‘rinishlari
b) axborot yig‘uvchilar ko‘rinishlari
1.13-rasm. Zamonaviy meteostansiyalar va axborot saqlash
qurilmalari.
1 – agrometeostansiya,
2 – quyosh batareyasi,
3 – “A” tipidagi bug‘lantirgich
zamonaviy kichik
agrometeostansiya
1.14-rasm. Ekin dalasi yaqiniga o‘rnatilgan agrometeostansiyalar.
66
Misol uchun, Avstriyada joylashgan Pessel meteostansiya-
sida yig‘ilgan ob-havo ma’lumotlarining grafik ko‘rinishida
taqdim qilinishi 1.15-rasmda aks ettirilgan:
1.15-rasm. Metereologik ma’lumotlarning grafik ko‘rinishda
taqdim etilishi (Avstriya, Pessel meteostansiyasi).
|
