98
O‘zbekistonning qug‘oqchil sharoitida
tabiiy suv resurslari
bilan bir qatorda, mamlakatning ko‘pchilik hududlarida foydala-
nishdan (asosan qishloq xo‘jaligi sug‘oriladigan maydonaridan)
qaytadigan suv resurslari ham mavjud. Ularning umumiy zaxirasi
(miqdori) yiliga o‘rtacha 28,0-33,0 km³ ni, shu jumladan Sirdaryo
daryosi havzasida 20,1 km³/yil, Amudaryo daryosi havzasida
11,5 km³/yil ni tashkil qiladi.
Mamlakatning ayrim hududlarida qaytar suvlarga, ayniqsa,
sug‘oriladigan ekin maydonlaridan qaytadigan suvlarga (kollek-
tor-drenaj suvlari) mavjud suv resurslarining muhim qismi sifati-
da qaraladi. Masalan, Markaziy Farg‘ona va Surxondaryoning
janubiy qismida qaytar suvlarning minerallashish
darajasi uncha
yuqori bo‘lmaganligi bois (o‘rtacha 1,5-2,5 g/l), ulardan ekinlarni
sug‘orishda keng foydalanishadi. Sirdaryoning o‘rta oqimi va
Amudaryoning o‘rta va quyi oqimlarida qaytar suvlarning
minerallashganlik darajasi nisbatan yuqori bo‘lganligi bois (5-6
g/l va undan yuqori), ular sug‘oriladigan konturlar tashqarisiga
chiqarib tashlanadi.
Xullas, O‘zbekiston sharoitida
foydalaniladigan suv resurs-
larining 78-80% i qo‘shni davlatlardan oqib keladi, faqatgina 20-
22% igina mamlakatning o‘z hududida shakllanadi (1.31-rasm).
O‘zbekiston sharoitida foydalaniladigan suv resurslarining
katta qismi qishloq xo‘jalik ekin maydonlarini sug‘orish uchun
ishlatiladi, ya’ni O‘zbekiston ishlatadigan suv resurslarining
qariyb 90% i qishloq xo‘jaligi ehtiyojlari uchun sarflanadi (1.32-
rasm).
Daryolar suv oqimlari yil davomidagi va ko‘p
yillik jiddiy
notekislikka ega hamda suv kam bo‘lgan yillari (suv oqimi
ta’minlanganligi 90% bo‘lganida) sersuv yillardagiga qaraganda
jiddiy (qariyib 10-15 km³ ga) kamayib ketadi.
100
Daryolar
suv
oqimlarining
o‘zgarishlari
va
suv
taqchilligining uzoq davom etishi,
suv oqimlarining suvni
iste’mol qilish rejimlari
bilan mos tushmasligi kabi holatlar suv resurslaridan
iqtisodiyot tarmoqlarida foydalanishni o‘ziga xos tarzda
qiyinlashtiradi va suv oqimlarini
suv omborlari tizimlari
vositasida boshqarilishini taqozo qiladi.
Ayni paytda daryo suv oqimlarini rostlash uchun mintaqada
60 dan ortiq suv omborlari tashkil etilgan (1.26-jadval).
1.26-jadval
