Ekinlarning suvni eng ko‘p talab qiladigan kritik davrlari
O‘simliklar
Kritik davr
G‘o‘za
Suvga bo‘lgan eng katta ehtiyoj gullash – hosil
tugish bosqichiga to‘g‘ri keladi.
Bug‘doy (arpa)
Suvga bo‘lgan eng ko‘p ehtiyoj naychalash,
boshoqlanish va don tugish davrida bo‘ladi
Makkajo‘xori
Suvga eng ta’sirchan davri – boshoq chiqarishdan
10-15 kun avval va donlarning sutga to‘lish davri
Kungaboqar
Savatcha hosil qilishi – gullashi
Oq jo‘xori
To‘pgullar shakllanishi – donlari to‘lishayotgan
davri
Dukkaklilar
G‘unchalash-gullash davri
Grechixa
Gullash davri
Tariq
Boshoq chiqarishi – don to‘lishishi davri
Poliz ekinlari
Gullash – hosilning yetishish davri
Kartoshka
G‘unchalashgacha, g‘unchalash-gullash,
gullashdan keyin va tugunaklarning maksimal
o‘sishi davrida
Ekinlarni sug‘orish uchun vegetatsiya mavsumi davomida
kerak bo‘ladigan suvning miqdori rejadagi hosilni olish uchun
ekin maydoning har bir gektariga berilishi kerak bo‘lgan suvning
miqdorini ifodalaydi.
Ekinga vegetatsiya mavsumida berilishi kerak bo‘lgan
114
suvning miqdorini (sug‘orish me’yorini) quyidagi tenglik
yordamida aniqlanadi:
M = E
–
P
yog
‘
in
± ∆W –
W
SS
bu yerda, M – mavsumiy sug‘orish me’yori, m
3
/ga;
E – umumiy bug‘lanishga sarflangan suvning miqdori,
m
3
/ga;
P
yog‘in
– mavsum davomida yoqqan yog‘inlarning umumiy
miqdori, m
3
/ga;
ΔW – tuproq namligini mavsumning avvali va oxiridagi
ko‘rsatkichlari orasidagi farq, m
3
/ga;
W
SS
– yer osti sizot suvlaridan olingan suvlar miqdori, m
3
/ga;
Ekinlarning o‘sish va rivojlanish davrlarida sug‘orishni
to‘g‘ri tashkil qilish yuqori hosil olishning eng muhim omili
hisoblanadi.
Ekinlar o‘sish davrining kritik bosqichlarida nam
yetishmasligiga o‘ta sezuvchan bo‘ladilar.
Sug‘orishning rejimi va me’yori qo‘llanilayotgan sug‘orish
usuli bilan chambarchas bog‘liq.
Masalan, egatlab sug‘orishda tuproqni egatning butun
uzunligi bo‘ylab bir tekis namlanishiga erishish uchun sug‘orish
me’yorini gektariga 600 m
3
dan kam bo‘lmagan miqdorlarda
tayinlanadi.
Ma’lumki, egatlab sug‘orilganda egatlarning bosh qismida
suvni tuproqning faol qatlamidan chuquroqqa singishi kuzatiladi.
Chuqurga singiyotgan suvning miqdorini hisobga olish
uchun sug‘orish me’yori miqdorini tuzatma koeffitsient kiritish
orqali aniqlashtiriladi, ya’ni sug‘orish me’yorlari k = 1,1-1,3
koeffitsientlarga ko‘paytirilib belgilanadi.
|
