Tuproq sho‘rlanishini sensorli datchiklar yordamida

140 
Sensorlar tuproqning ma’lum chuqurliklariga, asosan 
ekinlarning ildiz zonasi atrofiga doimiy o‘rnatib qo‘yiladi. 
Sensorlar tuproqning elektr o‘tkazuvchanligiga asoslangan 
ma’lumotlarni qayd qilib boradilar va bu to‘g‘rida yig‘uvchi blok 
yoki o‘lchash asbobiga xabar berib turadi.
Tuproqning elektr o‘tkazuvchanligi to‘g‘risidagi ma’lumotlar 
dS/m o‘lchov birligida taqdim qilinadi. O‘lchash natijalari tuproq 
sho‘rlanishi o‘zgarishlarini aks ettiruvchi jadval va grafiklar 
ko‘rinishlarida ekranga chiqariladi yoki yig‘uvchi blokka 
joylashtiriladi.
Olingan ma’lumotlarni tahlil qilish asosida tuproqning 
sho‘rlanish darajasini baholash va sho‘r yuvish ishlarini 
rejalashtirish ishlari bajariladi.
Hozirgi kunda sensorli usullar amaliyotda keng qo‘llanadi. 
Zamonaviy mobil uskunalarni qo‘llash asosida ma’lumotlarni 
masofadan 
turib 
olish 
imkoniyatlari 
usulning 
afzallik 
tomonlaridan sanaladi. Bundan tashqari ma’lumotlarni saqlash 
moslamalari bilan jihozlangan uskunalarda ma’lumotlarni uzoq 
muddat saqlash imkoniyatlari mavjud.
Sensorli usullar tuproqning sho‘rlanish darajasini tez 
aniqlash bilan birga meliorativ tadbirlarni tezkor rejalashtirish va 
amalga oshirish imkoniyatlarini yaratadi.
Tuproq sho‘rlanish darajasini dala sharoitida baholash usuli
ham mavjud bo‘lib, u tuproq namunasini olish va elektr 
o‘tkazuvchi aralashma tayyorlashga asoslangan. Bunda tuproq 
eritmasidagi tuz miqdori qo‘l elektr tuzo‘lchagichi yordamida 
o‘lchanadi. O‘lchash natijasi tuproqning elektr o‘tkazuvchanligi 
birligida ifodalanadi.
Bunday tuzo‘lchagichlar dunyoning ko‘plab mamlakatlarida 
ishlab chiqariladi. Ular yetarli darajada aniqlikka ega bo‘lib, 
ayrimlari tuproqning namligi va rN ko‘rsatkichlarini o‘lchash 

141 
sensorlari bilan birgalikda jihozlanadi.
Bu tuzo‘lchagichlardan foydalanish fermerlarga dala 
sharoitida tuproqning sho‘rlanish darajasini tezkor aniqlash 
imkoniyatlarini yaratadi.
Tuzo‘lchagichni to‘g‘ri ishlayotganligini tekshirib turish 
uchun maxsus standart eritmalar tavsiya qilinadi. Ular yordamida 
tuzo‘lchagichning aniqligini har o‘lchashdan oldin standart eritma 
yordamida tekshiriladi.
Tuproqning sho‘rlanish darajasini dala sharoitida aniqlash 
uchun avval maxsus qazilgan nuqtalardan tuproqning namunalari 
olinadi. Keyingi qadamda tuproq namunasining aralashmasi 
tayyorlab olinadi. Tuproq-suv aralashmasini 20 gramm vaznli 
tuproq namunasiga 100 ml miqdorda distillangan suv qo‘shib 
tayyorlanadi. Bunda 1 birlik tuproqqa 5 birlik suv qo‘shib 
aralashtiriladi.
Hosil bo‘lgan tuproq-suv aralashmasini 2-3 minut davomida 
yaxshilab aralashtiriladi. Keyin aralashmani filtrlovchi qog‘ozdan 
o‘tkaziladi va bu aralashma (eritma) boshqa idishga quyiladi. 
Eritmaga qo‘l tuzo‘lchagichi sensor datchiklari tushirilib, 
eritmaning tuzlilik darajasi o‘lchanadi.
Jarayonning 
kechishi 
ketma-ketligi 
1.42-rasmda 
aks 
ettirilgan.
Tuproq sho‘rlanishi darajasini aniq baholash uchun 
o‘lchangan natija aniq birliklarda ifodalanadi.

Download 13,74 Mb.