yo„l poyining chetidan 0,5 m
masofadan kam bo„lmagan va
0,85 m ko„p bo„lmagan
masofada
yo„l
to„sig‟ining bikirligiga qarab
joylashtiriladi.
Yo„l to„siqlarining bikirligi (jestkost) bo„yicha ishlashiga qarab qattiq, yarim
qattiq va elastik turlariga bo„linadi.
Qattiq yo„l to„siqlariga temir-beton bruslari, beton va tabiiy toshlardan
ishlangan devorsimon to„siqlar kiradi 11.5-rasm.
Yarim qattiq yo„l to„siqlariga har xil profildagi metallardan yasalgan
to„siqlar kiradi. Bu turdagi to„siqlar boshqa to„siqlarga nisbatan birmuncha
afzalliklarga ega. Bularga egiluvchanligi, engilligi, tez ta‟mirlanishi, transport
vositalarini kam shikastlantirishi kiradi. Chet el amaliyotida yarim qattiq yo„l
to„siqlari eng katta o„rinni egallaydi.
11.5-rasm. Birinchi guruh to„siq turlari.
a, b, v) barersimon; g, d, e) barersimon tros bilan; j, z, i) devorsimon;
Elastik yo„l to„siqlariga trosli barersimon to„siqlar kiradi. Ular qorong‟i
vaqtda yomon ko„rinadi, transport vositasi katta burchak ostida kelib urilsa, uni
yo„lning qatnov qismiga otib yuborishi mumkin, agarda kichik burchak ostida
urilsa, sidirilib borib to„siq tayanchiga urilishi mumkin. Shu kamchiliklarini ko„zda
143
tutib SHNQ 2.05.02-07 me‟yoriy ko„rsatmasida trosli barersimon to„siqlarning I-II
darajali yo„llarda qo„llanishi ta‟qiqlangan.
Devorsimon yo„l to„siqlarining alohida blok shaklida oralarini ochib
qo„llanishi ta‟qiqlanadi.
Yo„l to„siqlari sifatida eski pokrishkalarni va yog‟ochlardan ishlangan
to„siqlarni III va IV daraja yo„llarida ishlatilishi mumkin.
Ikkinchi guruh yo„l to„siqlari metall va sintetik quvurlardan, setkalardan
yasalib, quyidagi joylarga o„rnatiladi.
1. I darajali yo„llar avtobus to„xtash joylarining butun uzunasi bo„yicha va ikki
tomoniga 20 m masofa uzunligida ajratuvchi polosada.
2. Transport tonnellarida trotuarning bitta polosasida piyodalarning harakat
miqdori 100 odam/soatdan ko„p bo„lsa, panjarasimon to„siq trotuar yonida
o„rnatiladi.
3. Svetofor bilan boshqariladigan piyodalar o„tish joylarida yo„lning ikki
tomonida 50 m dan kam bo„lmagan masofada o„tish joyining ikki tarafiga
panjarasimon to„siq joylashtiriladi.
4. Er osti va er usti piyodalar o„tish joylarida piyodalarning betartib
harakatini to„xtatish uchun shunday harakatlar bo„ladigan joyda 50-100 m
masofada balandligi 1,5 m dan kam bo„lmagan panjarasimon to„siqlarni yo„lni ikki
yoqasiga yoki ajratuvchi polosaga o„rnatish ko„zda tutiladi.
5. Aholi yashaydigan joylarda va “qo„riqxona” mintaqalarida uy yoki
yovvoyi hayvonlarning yo„l qatnov qismiga chiqishini yo„qotish uchun yo„l
yoqasiga setkadan yasalgan to„siqlar joylashtiriladi.
Yo„naltiruvchi qurilmalar yo„l yoqasining chetini, xavfli to„siqlarni kechasi
va yomon sharoitlarda ko„rishini ta‟minlashi uchun qo„llaniladi. Yo„naltiruvchi
ustunchalar avtomobil yo„llarining yoritilmaydigan uchastkalarida yo„l to„siqlari
o„rnatilmaydigan hollarda quyidagi joylarda o„rnatiladi:
1. Bo„ylama kesimdagi egri uchastkalarga yaqinlashish joylarida
ko„tarmaning balandligi 2 m dan oshmagan va harakat miqdori 1000 avt/sut.dan
144
ko„p bo„lganda yo„lning har ikki tomoniga 3 tadan yo„naltiruvchi ustuncha
qo„yilib, ularning orasi 10-50 m qabul qilinadi. Egri uchastkaning o„zida esa uni
radiusiga bog‟liq holda 11.17-jadvalga asosan belgilanadi 11.6-rasm.
11.6-rasm Bo„ylama kesimdagi egrilikda va undan oldindagi yo„l uchastkalarida
yo„naltiruvchi ustunchalarni joylashtirish.
2. Yo„lning to„g‟ri uchastkasida ko„tarmaning balandligi 2 m dan kam
bo„lmagan va harakat miqdori 1000 avt/sut dan ko„p bo„lgan joylarda
yo„naltiruvchi ustunchalarning orasi 50 m (agarda ustunchaga nur qaytaruvchi
plenka yopishtirilmagan bo„lsa) yoki 100 m (agarda ustunchaga nur qaytaruvchi
plyonka yopishtirilgan bo„lsa) belgilanadi.
3. Rejadagi egri uchastka oldidan har ikki tomonida uchtadan va egrilikning
o„zida radiusning o„zgarishiga qarab yo„naltiruvchi ustunchalar 11.17-jadvalga
binoan qo„yiladi 11.7-rasm. Bu holda ko„tarmaning balandligi 1 m dan kam
bo„lmasligi kerak.
145
11.17-jadval
Bo„ylama
kesimdagi
egrilik radiusi
R
, m
Egrilikdagi
ustunchalar
orasidagi masofa
0
l
, m
Egrilikka yaqinlashadigan
uchastkadagi ustunchalar oralig‟i,
m
1
l
2
l
3
l
100
5
8
17
34
200
7
12
23
47
300
9
15
30
50
400
11
17
33
50
500
12
19
37
50
1000
17
27
50
50
2000
25
40
50
50
3000
30
47
50
50
4000
35
50
50
50
5000
40
50
50
50
6000
45
50
50
50
8000
50
50
50
50
11.7-rasm. Rejadagi egrilikda yo„naltiruvchi ustunchalarni joylashtirish
4. Chorrahadagi egri uchastkalarda 11.18-jadvaldagi ko„rsatmalarga asosan.
146
5. Avtomobil yo„li botqoqliklarga, kanallarga (suvning chuqurligi 1-2 m
bo„lganda) parallel joylashgan joylarda yo„naltiruvchi ustunchalarni har 10 m
masofada o„rnatiladi.
11.18-jadval
Rejadagi
radius
R
, m
Egrilikdagi ustunchalar
orasidagi masofa
0
l
, m
Egrilikka yaqinlashadigan
uchastkadagi ustunchalar
oralig‟i, m
Tashqi
tomondan
0
l
ichki tomondan
1
l
2
l
3
l
4
l
20
3
6
6
10
20
30
3
6
7
11
21
40
4
8
9
15
31
50
5
10
12
20
40
100
10
20
25
42
50
200
15
30
30
45
50
300
20
40
40
50
50
400
30
50
50
50
50
500
40
50
50
50
50
600 va ko„p
50
50
50
50
50
6. Ko„prik va yo„l o„tkazgichlarning har ikkala tomonidan 10 m masofada
yo„lning ikki tarafiga 3 tadan.
7. Suv o„tkazgich quvurlarning o„qi bo„yicha yo„lning ikki tarafiga bittadan
(agarda quvurning diametri 1,5 m kam bo„lsa) va 3 tadan har ikki tomonga (agarda
quvurning diametri 1,5 m katta bo„lsa) har 10 m masofada yo„naltiruvchi
ustunchalar joylashtiriladi.
Yo„naltiruvchi ustunchalar yo„l yoqasining chetidan 0,35 m dan kam
bo„lmagan masofada va yo„l qatnov qismining chetidan 0,75 m dan kam
bo„lmagan masofada yo„l yoqasiga joylashtirilib, ularning balandligi 0,75
0,80 m
belgilanadi 11.19-rasm.
147
11.19-rasm. Yo„naltiruvchi ustunchalarni o„rnatish. a-chap; b- o„ng.
Sun‟iy yoritiladigan tumbalarni aholi yashaydigan joylarda ajratuvchi
polosalarning boshlanishida va transport tonnellarining yon devorlari oldida
o„rnatiladi.
Yo„naltiruvchi xavfsizlik orolchalari chorrahalardagi umumiy harakat miqdori
1000 avt/sut va buriladigan transport vositalari aholi yashamaydigan joylarda 10
%, aholi yashaydigan joylarda esa 20 % dan kam bo„lmasa, o„rnatilishi ko„zda
tutiladi. Shuningdek, yo„naltiruvchi xavfsizlik orolchalari er usti piyodalar
o„tadigan joylarda belgilanadi, agarda transport vositalarini harakat miqdori 4000
avt/sut dan kam bo„lmasa.
|
