315
odatdagi portlansementni kuydirish temperaturasiga nisbatan 200…250
0
C dan past.
Bu esa o‘z navbatida pishirish pechlarning unumdorligini oshiradi.yoqilg‘i sarfini
tejaydi va o‘tga chidamli materiallardan yasalgan xumdonlarning ishlash muddatini
oshiradi.
Yuqoridagi sanab o‘tilgan sementlar va odatdagi
portlandsementni kuydirish
jarayonini tezlashtiruvchi sifatida gips ishlatish mumkinligi aniqlandi. Shunday
sementlar tarkibiga 10% gacha gips qo‘shib olish usuli tavsiya qilindi
. Pishirish
jarayonini engillashtirish uchun CaF
2
va CaSO
4
dan iborat aralashma mineralizatorlar
qo‘llanildi.
Sement qotganda u tuzlarning agressiv eritmalar ta’siriga
yuqori darajada
bardoshliligi bilan ajralib turadi. Bu sementning sovuqqa chidamliligi ham yuqori.
Mazkur
xususiyatlari
bo‘yichaundan gidrotexnik inshoatlarini qurilishida,
shuningdek, manzarali va oq rangli sement sifatida foydalanish imkonini beradi.
Asosiy xom ashyoning tarkibi CaSO
4
ga ega bo‘lgan gidravlik sement olish masalasi,
sement texnologiyasi va kimyosida yangilik bo‘lib, uning ilmiy va amaliy ahamiyati
kattadir.
Bunday sementlarni kuydirishda hosil bo‘ladigan sulfominerallarning
xususiyatlari va hosil bo‘lish sharoitlari tadqiq qilingan. Bundan tashqari,
laboratoriya hamda ishlab chikarish sharoitlarida sulfosilikat va sulfoalyuminat-
silikat sementlarni kuydirish texnologiyasi aniqlandi. Ko‘pgina
tadqiqotchilar
sulfoalyuminat 3(CaO∙Al
2
O
3
)∙CaSO
4
va sulfosilikat 2(CaO∙SiO
2
)∙CaSO
4
ning hosil
bo‘lishi shuningdek, ularning asosiy optik hamda rentgenografik xususiyatlarini
aniqlab beradi.
Shu munosabat bilan
fosfor o‘g‘itlarni ishlab chiqaradigan kimyo
zavodlarida ko‘p miqdorda yig‘ilib yotadigan chiqindi fosfogipsdan iqtisodiy jihatdan
samarali foydalanish katta amaliy ahamiyatga kasb etdi.
Oddiy sharoitlarda sement namunalarining qotish borasida olingan ma’lumotlar
sulfoalyuminat namunalarining mustahkamligi juda tez va yuqori darajada ortishini,
sulfosilikat namunalarida esa sust ortishini ko‘rsatdi. Biroq tarkibida 20%
sulfoalyuminat va 80% sulfosilikat bo‘lgan sement namunalari uch kundayoq eng
316
yuqori darajadagi mustahkamlikka erishadi. 1,5 MPa
bosimda avtoklav ishlovii
natijasida esa sulfoaliminat namunalarining mustahkamligi oshmaydi va sulfosilikat
namunalarining qotishiga juda yaxshi ta’sir ko‘rsatib, ularnnng dastlabki
mustahkamligini 10 martadan ziyod oshiradi (32-jadval). Fizik-kimyoviy
tadqiqotlardan ma’lum bo‘lishiga, sulfominerallardan
iborat sementlarning yuqori
darajadagi gidravlik xususiyatiga va mustahkamlikka ega bulishining asosiy sababi
ularda kristallogidratlarning yangi formalarining hosil bo‘lishidir.
