müvazinətləşmiş” dirsəkli valda sürgüqolu boyunun hər çıxıntısının əks tərəfində əks-
yük olur. Dirsəkli valın hər iki ucu müxtəlif qurğuların hərəkətə gətirilməsi üçün
xüsusi əhəmiyyətlidir.Arxa ucluqda nazimçarx yerləşdirilir.Ön ucdan qazpaylama
mexanizmi,yağ nasosu ,pompa,generator ,hidrogücləndiricinin nasosu, kondisionerin
kompressoru vəs.hərəkətə gətirilir (əlbəttə ki,köməkçi aqreqatlar üçün intiqalın
başqa variantları da mümkündür).
Nazimçarx -–dirsəkli valın səlis fırlanmasını,
çarxqolu –sürgüqolu mexanizminin detallarının ölü nöqtələrindən çıxarılmasını
,mühərrikin işə salınmasının asanlaşdırılmasını və avt-bilin yerindən səlis tərpənməsini
təmin etmək üçün istifadə edilir. Nazimçarx böyük kütləli balanslaşdırılmış diskdir.İşçi
gediş ərzind porşen sürgüqolu və çarxqolu vasitəsilə dirsəkli valı fırladır və o da öz
növbəsində ehtiyat ətalət qüvvəsini nazimçarxa ötürür. Nazimçarxın kütləsində
toplanan ətalət ona tərs istiqamətdə -dirsəkli val ,sürgüqolu və porşen vasitəsi ilə
mühərrikin iş siklinin köməkçi taktlarını yerinə yetirməyə imkan verir.Porşen
nazimçarxın verdiyi enerji hesabına yuxarı (xaricetmə və sıxma taktlarında ) və
aşağı (daxilolma taktı) hərəkət edir. Mühərrikdə müəyyən ardıcıllıqla işləyən bir
neçə
silindr olarsa,bu halda bir silindrdəki köməkçi takt digər silindrlərdə yaranan
enerji hesabına yerinə
yetirilir, əlbəttə ki,nazimçarxda kömək edir.
Mühərrikin starterlə
işə salınması üçün əksər nazimçarxlarda dişli çənbər yerləşdirilir (gərilmə ilə oturdulur
və ya boltlarla birləşdirilir).Burucu moment nazimçarxdan ilişmə muftasına, oradan isə
ötürmələr qutusuna ötürülür. Nazimçarx poladdan və ya xüsusi çuqundan hazırlanır.
Nazimçarx dirsəkli valla birlikdə toplum halında dinamiki balanlaşdırılır,bu böyük
fırlanma tezliklərində titrəyişlərin meydana çıxmasının qarşısını alır.
Mühərrikin
karteri --iki hissədən –yuxarı və aşağı hissələrdən ibarətdir.Karterin yuxarı hissəsi
çox vaxt silindrlər bloku ilə birlikdə hazırlanır.Karterin aşağı hissəsində polad altlıq
birləşdirilir.Altlıq karteri mümkün zədələrdən qoruyyr və mühərrik yağının
toplanması üçün rezervuar rolunu oynayır.Mühərrikin karterinin altlığı göstərilmişdir.
Porşenli mühərrik işlədikdə titrəyişlər yaranır.
Müvazinətləşdirilməmiş güclü titrəyişlər mühərrikin detallarının sıradan çıxmasına
səbəb ola bilər.Mühərrikdə titrəyişlərin yaranmasının səbəbi aşağıdakılardır.
Porşenin irəli-geri hərəkətinin qeyri-sabit sürətli olması. Sürgüqolunun mürəkkəb
trayektoriyalı hərəkəti. Bəzi tərtibatlı mühərriklərdə alışmanın zamanda baş
verməməsi.Mühərrikin irəli-geri hərəkət edən periodik təsirli ətalət qüvvələri yaradır.
Tərtib müvazinətləşməmiş ətalət qüvvə tezliyi müvazinətləşməmiş ətalət qüvvəsi
tezliyi dirsəkli valın fırlanma tezliyi ilə.Uyğun olaraq ikinci,üçüncü və digər tərtib
qüvvələri dirsəkli valın fırlanma tezliyində ya üç dəfə yüksək tezliklə təsir göstərir.
Mühərrik işləyərkən yaranan titrəyişləri kütləli nazimçarx vasitəsi ilə müvazinətləşdirilə
bilər.Avt-bilin tərtibatına qoyulan mühərrikdə disbalans yaradan müvazinətləşdirilməsini
ikinci plana keçir bu halda mühərrikin müvazinətləşdirilmə alternativ üsul kimi
balansir vallardan oluna bilər. Hesabalamalarda əks-yüklərin kütləsi dəqiq müəyyən
olunarsa, onlar müvazinətləşməmiş kütlələrini tam edə bilər. Praktikada əsasən iki
balansir val. Hazırda böyük litrajlı,bir cərgəli mühərriklərdə balansir vallar geniş
istifadə olunur.Silindrlərin sayı çox olduqda balansir konstruksiyası mürəkkəbləşir və
onu çətinləşir.Digər tərəfdən çox silindrli
az silindrli mühərriklərə nəzərən daha
