• Eritmalarning kontsentratsiyalarini ifodalash turlari.
  • O’zgarmas temperaturada ma’lum hajmdagi suyuqlikda erigan




    Download 4,55 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet20/101
    Sana08.01.2024
    Hajmi4,55 Mb.
    #132176
    1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   101
    Bog'liq
    ber burger formulasi

    O’zgarmas temperaturada ma’lum hajmdagi suyuqlikda erigan 
    gazning massasi shu gazning partsial bosimiga to’g’ri proportsional bo’ladi: 
    C==k·p (5) 
    C — gazning to’yingan eritmadagi massa kontsentratsiyasi,
    p — partsial bosim, k — proportsionallik koeffitsienti yoki Genri 
    konstantasi. 
    Ta’kidlash kerakki, bu qonun faqat past bosimlarda va ideal eritmalarda amal 
    qiladi. Gazlar aralashmasi eritilganda har qaysi gaz mustaqil ravishda eriydi, ya’ni 
    bir gazning erishiga aralashmadagi boshqa gazlar hech qanday xalal bermaydi. 
    Gazlar juda yuqori bo’lmagan bosim va erituvchi bilan gaz o’zaro kimyoviy 
    ta’sirlashmagan hollardagina Genri qonuniga bo’ysunadi. 


    Eritmalarning kontsentratsiyalarini ifodalash turlari. To’yingan 
    eritmalar kam ishlatiladi. Ko’pgina hollarda to’yinmagan eritmalardan 
    foydalaniladi. Kam modda erigan eritmalar suyultirilgan eritmalar, ko’p miqdor 
    modda erigan eritmalar kontsentrlangan eritmalar deb yuritiladi.
    Eritmaning yoki erituvchining ma’lum massa miqdorida yoki ma’lum 
    hajmida erigan modda miqdori eritmaning kontsentratsiyasi deb ataladi. 
    Kontsentratsiyalarni ifodalashning TIU tahlillarida qo’llaniladigan asosiy turlari 
    quyidagilardan iborat:
    Massa kontsentratsiyasi. Bu 1 l eritmada erigan moddaning massasini 
    ko’rsatadi: 
    C = 
    𝑚 𝑚𝑜𝑑𝑑𝑎
    𝑉 𝑒𝑟𝑖𝑡𝑚𝑎
    (6) 
    m modda – erigan moddaning massasi, g 
    Veritma – eritmaning hajmi, litrda. 
    O’lchov birligi – ko’pincha g/l. Mikrotahlillarda kichikroq o’lchamlar: 
    mg/l, µg/l ham qo’llaniladi, masalan, suvdagi mikroelementlar tahlilida. Ushbu 
    usul bilan ko’pincha tabiiy va mineral suvlarning tarkibini baholashadi.
    Foizli kontsentratsiya. Bu o’lchamsiz miqdor bo’lib, erigan moddaning 
    foizlarda ifodalangan massa qismi erigan modda miqdori eritmaning umumiy 
    miqdoriga nisbatan foiz hisobida ifodalanadi.
    C (%) = 
    𝑚 𝑚𝑜𝑑𝑑𝑎
    𝑚 𝑒𝑟𝑖𝑡𝑚𝑎
    x 100% (7) 
    Masalan, 15% li osh tuzi eritmasi deyilganda 100 gramm eritmada 15 g 
    NaCl bor, 85 grami suvdir (aniqroq aytganda osh tuzi tarkibida bir qator boshqa 
    tuzlar ham bo’ladi). Yoki, masalan, 3%-lik yodning spirtdagi eritmasi har 100 g 
    eritmada 3 g yod yoki 3g yod 97g spirtda erigan.
    3. Molyar kontsentratsiya (Cm). 1 litr eritmada qancha mol miqdorida erigan 
    modda borligini ko’rsatadi Ya’ni erigan moddaning 1 litr eritmadagi mollar soni 
    eritmaning molyar kontsentratsiyasi deyiladi. Bunday eritmalar molyar eritmalar 
    deyiladi. 


    Odatda molyar kontsentratsiya Cm yoki M bilan ifodalanadi.
    Masalan, 1M N
    2
    SO
    4
    eritmasi – bu 1 litr eritmada 1 mol (ya’ni 98 g) sulfat 
    kislotasi borligini bildiradi. Demak, 2M H
    2
    S0
    4
    eritmasi deganda har bir litrida 196 
    g kislota bor. 
    C


    𝑀 𝑚𝑜𝑑𝑑𝑎
    𝑉 𝑒𝑟𝑖𝑡𝑚𝑎
    (8) 
    Mmodda – erigan moddaning molyar massasi (g/mol), 
    Veritma – eritmaning hajmi, litrda. 
    Normal eritma deb 1 litr eritmada erigan moddaning ekvivalentlar soniga 
    aytiladi. Bunday eritmalar normal eritmalar deb ataladi. Ular Cn yoki N harfi bilan 
    ifodalanadi.
    Chunonchi, 2n H
    2
    S0
    4
    eritmasi deganda bir litr eritmada 2 ekvivalent sulfat 
    kislota erigan deb tushunish kerak. 1 ekvivalent H
    2
    S0
    4
    49 (g) ga teng bo’lsa, 2 
    ekvivalenti 98 (g) ga teng. Demak, 1 n eritma tayyorlash uchun 49 g kislotani 1 l 
    suvda eritish lozim. 
    Demak, 
    o’zaro 
    reaksiyaga 
    kirishayotgan 
    eritmalarning 
    normal 
    kontsentratsiyalari o’zaro teng bo’lsa, bu eritmalar qoldiqsiz reaksiyaga kirishadi. 
    Bunday eritmalarning qoldiqsiz reaksiyaga kirishadigan hajmlari ularning 
    normalliklariga teskari proportsionaldir: 
    V
    1
    / V
    2
    = N
    2
    / N
    1
    (9) 
    Bu nisbatlagi V
    1
    — birinchi eritmaning hajmi, V
    2
    — ikkinchi eritmaning 
    hajmi, N
    1
    — birinchi eritmaning normalligi, N
    2
    — ikkinchi eritmaning normalligi. 
    Bu tenglama asosida reaksiya uchun kerak bo’ladigan eritmalarning 
    hajmigina 
    emas, 
    balki 
    reaksiya 
    uchun 
    sarf 
    bo’lgan eritmalarning 
    kontsentratsiyasini ham hisoblab topish mumkin. 

    Download 4,55 Mb.
    1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   101




    Download 4,55 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    O’zgarmas temperaturada ma’lum hajmdagi suyuqlikda erigan

    Download 4,55 Mb.
    Pdf ko'rish