Dastlabki o ‘lchov mezoni

(masalan, agar bolani gavdasi uzunligi bashorat qilinayotgan 
bo‘Isa, u holda mezon - katta yosh holidagi gavdasi uzunligi 
bo‘ladi).
Ko‘p hollarda sport metrologiyasida mezon sifatida quyidagilar 
xizmat qiladi:
1
) sport natijasi;
2
) musobaqa faoliyatining biron-bir miqdoriy xarakteristikasi 
(masalan, yugurishda qadam kattaligi yoki uzunligi, sakrashda 
depsinish kuchi, 
basketbolda 
savat ostidagi kurashning 
muvafFaqiyati, tennis yoki volyebolda koptok uzatishni 
muvaffaqiyatli bajarilishi, futbolda uzoq masofaga aniq koptok 
uzatishlarining umumiy uzatishlarga nisbatan foiz miqdori va 
hokazolar);
3) informativligi isbotlangan boshqa test natijalari asosida 
(agar, mezon - testni o‘tkazishda) murakkab va qiyin hamda 
informativligi xuddi shunday bo‘lgan, biroq soddaroq boshqa bir 
testni tanlash mumkin, masalan, gaz almashishi o ‘miga yurak 
qisqarishlar chastotasi testini olish mumkin bo‘lsa, boshqa bir 
test mezoni hisoblangan, bunday xususiy hoi 
raqobatli 
informativlik deyiladi;
4) ushbu mezon biron - bir guruhga taalluqli bo‘lishi. Masalan, 
sport ustalari va yuqori razryadli sportchilaming natijalarini 
solishtirish mumkin; ushbu guruhlaming biriga kirishi (taalluqli 
bo‘lishi) mezon hisoblanadi. Mazkur holda korrelyatsion tahli- 
lning maxsus turlaridan foydalaniladi;
5) tarkibiy mezon deb nomlanadigan mezon; masalan, 
ko‘pkurashda ochkolar yig‘indisi. Shu bilan birga, ko‘pkurash 
turlari va ochkolar jadvali (bunday jadvallar qanday tuzilishi 
to ‘g‘risida 5 - bobga qarang) umumqabul qilingan ko‘rinishda 
ham, tajriba o‘tkazuvchi - tadqiqotchi tomonidan qaytadan ishlab 
chiqilgan bo‘ lishi ham mumkin. Yagona mezon mavjud bo ‘ lmagan 
hollarda (masalan, agar umumiy jismoniy tayyorgarlikni, sport 
o ‘yinlarida o‘yinchining mahoratini va shu singarilami baholash 
masalasi qo‘yilgan bo‘Isa) tarkibiy mezondan foydalaniladi.
51

Aynan bitta testning - erkaklarda turli mezonlarda birdaniga 
30 metr masofaga yugurish tezligining informativligini aniqlash 
bo‘yicha 3.4 - jadvalda keltirilgan (mazkur ma’lumotlar uzunlikka 
sakrash mashqida 
6
metrdan 7,72 metrgacha natijalar ko‘rsatgan 
62 sportchi ishtirokida; uchkurash natijalari so‘rov asosida 
olingan).
Mezonni tanlash masalasi, o‘z mazmun - mohiyatiga ko‘ra, 
testning haqiqiy qiymati va informativligini aniqlashda eng 
muhim hisoblanadi. 
Masalan, sprinterlarda joyidan turib 
uzunlikka sakrash testining informativligini aniqlash masalasi 
turgan bo‘lsa, u holda turli mezonlami: 
1 0 0
metrga yugurish 
natijasini, qadam uzunligini, qadam uzunligining oyoq yoki 
gavda uzunligiga nisbatini va shu singarilami tanlash mumkin. 
Shu bilan birga, testning informativligi o‘zgaradi (keltirilgan 
misolda yugurish tezligi uchun uning qiymati 0,558 dan «qadam 
uzunligi oyoq uzunligi» nisbati uchun 0,781 gacha ortib bordi; 
sinaluvchilar 100 metrga yugurishda 11,6 s dan 10,5 s gacha 
natija ko‘rsatgan 44 nafar sprinterlar bo‘ldi).

Download 4,09 Mb.