• Tabiatni muhofaza qilish
  • X-O’tilganlarni takrorlash




    Download 3,7 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet40/87
    Sana19.02.2024
    Hajmi3,7 Mb.
    #158581
    1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   87
    Bog'liq
    Geografiya fani to\'garak

    X-O’tilganlarni takrorlash:
    1. Yevrosiyoning qanday xususiyatlarini bilasiz?
    2. Yevrosiyo qaysi okeanlar oralig‘ida joylashgan?
    3. 0 ‘rta osiyolik olimlarning geografik merosi haqida bilasizmi?
    XI-Yangi mavzu bayoni:
    Antropogen tabiat komplekslari. Yevrosiyo h ududi qadim dan 
    aholi yashab kelgan sivilizatsiya m arkazlaridan hisoblanadi. O 'rta dengiz 
    sohillaridagi qadim iy subtropik o ‘rm on!ar inson x o ‘jalik faoliyati 
    tufayli kesib yuborildi. Sharqiy Yevropa tekisligidagi qora va kashtan 
    tuproqli dashtlarning 80 % m aydoni o ‘zlashtirilgan. U larning o ‘rnida 
    sh ah ar va qishloqlar, bog‘lar va turli ekin m aydonlari kabi antropogen 
    komplekslar hosil b o ig a n . Shuningdek, M esopotam iya va Buyuk Xitoy 
    tekisliklari, H indiston, Yevropa va 0 ‘rta O siyoning q adim dan o ‘zlash- 
    tirilib kelinayotgan hu du dlarid a, to g 4 yonbag‘irlarida antropogen land- 
    shaftlar barpo etilgan.
    Yashash uchun qulay hududlar o ‘zlashtirib b o ‘lindi. XX asrning 
    ikkinchi yarm idan boshlab o ‘rm onlar, c h o ‘llar va to g ‘li zonalarni 
    o ‘zlashtirishga kirishildi. Natijada, antropogen tabiat kompleksi egallagan 
    m aydonlar tobora kengayib bormoqda.
    Tabiatni muhofaza qilish m aqsadida Yevrosiyo tabiat zonalarida va 
    tog‘li oMkalarda q o ‘riqxonalar, milliy bog‘lar, buyurtm alar Ь аф о 
    etilgan. Q o‘riqxonalar jam oalarining asosiy maqsadi tabiatning betakror 
    joylarini, ajoyib relyef shakllarini, serjilo m a’danlarini, turli-tum an


    o ‘sim lik va hayvonot olam ini va boshqa tabiat yodgorliklarini tabiiy 
    holda saqlab qolishdir. Ural tog'ida Ilm en, O ltoy, Y evropada Belovej 
    Pushchasi, Astraxan, O siyoda C hotqol, lssiqko‘1, Barguzin T am an, 
    Negara kabi q o ‘riqxona va milliy bog‘lar tashkil etilgan.
    Ayni paytda, tabiatni asrash, uning resurslaridan oqilona va tejamkorlik 
    bilan foydalanish masalasiga katta e ’tibor berilm oqda.
    Yevrosiyo hududining deyarli yarmi tog‘lardan iborat. T og‘lardagi 
    balandlik m in taq alarin in g soni va turi ularning geografik o ‘rniga, 
    balandligiga, yo‘nalishiga, havo oqimlariga ro'para kelishiga bog‘liq. Tog‘ 
    qaysi tabiat zonasida joylashgan bo‘lsa, balandlik m intaqaning asosi 
    ham shu tabiat zonasi hisoblanadi. Balandlik m intaqalarining almashinib 
    kelishi H im olay (38° sh.k., 88° shq.u.), Alp (46° sh.k., 18° shq.u.) 
    tog‘larining janubiy yonbag‘rida aniq nam oyon b o ‘ladi. H im olayning 
    tog‘ etaklarida botqoqlashgan changalzorlar — terayalar joylashgan. 
    T uprog‘i qorabalchiq-botqoq, o ‘simligi baland b o ‘yli (5 m gacha) o ‘t 
    ‘simliklar, sovun daraxti, mimoza, palma va bambuklardan iborat. Undan 
    tepada tropik nam o^rmonlar (ferrolit tuproqlar, asosiy o ‘simligi 

    Download 3,7 Mb.
    1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   87




    Download 3,7 Mb.
    Pdf ko'rish