O’zbekiston Respublikasi

Do’st va dushmanlik

«Tuzuk»larda axloq va odob haqida quyidagi- lar belgila- nadi

Botirlik va qo’rqoqlik

So’z va shirinsuxanlik

2-o’quv topshiriq

1. Nima uchun Amir Temurni buyuk davlat arbobi va sarkarda deymiz?

2. Amir Temurning yuksak ma’naviyat egasi ekanligini izohlang.

3. Amir Temurning ma’naviy salohiyati qanday edi?

4. Temuriylar davriga ta’sir etgan omillar nima?

5. A.Temurning obodonchilik borasidagi faoliyati qanday edi?

6. Temuriylar davlatni qanday boshqargan?
2-savol. Temuriylar sulolasi davrida ma’naviyat va ma’rifat rivoji.

1. Mirzo Ulug’bekning ilm-fan va ma’rifat rivojiga qo’shgan hissasi nimalardan iborat?

2. Ulug’bek Akademiyasida faoliyat ko’rsatgan olimlardan kimlarni bilasiz?

3. Nima uchun Alisher Navoiyni «So’z mulkining sultoni» deb ataymiz?

4. Alisher Navoiy ma’naviyatini ifodalovchi qanday xislatlarini bilasiz?

5. Temuriylar ilm-fan va madaniyatning rivojlanishiga qanday ta’sir ko’rsatdi?

1. «Temur tuzuklari» qanday asar?

2. «Temur tuzuklari» asaridagi adolat, to’g’rilik, halollik, do’stlarga sadoqat, vatanparvarlik to’g’risidagi fikrlardan misollar keltiring.

3. «Temur tuzuklari»da ma’naviyat masalalari qanday yoritilgan?

Yakuniy xulosalovchi savol:

Mustaqillik davrida Temuriylar davri ma’naviyatiga munosabat qanday o’zgardi?

3-o’quv topshiriq

Testlar

1. 
   Ma’naviyat tushunchasining to’g’ri ta’rifini belgilang.
   

b) insonning yurish-turishlarida, o’zgalarga nisbatan munosabatlari-da aks etuvchi hatti-harakatlar;

v) insonning his-tuyg’ulari orqali ifodalanuvchi ichki dunyosining namoyon bo’lishi;

g) inson atrof-muhitga va o’ziga nisbatan bo’lgan munosabatlarida aks etuvchi botiniy va zoxiriy dunyosini ifoda etishi;

d) ma’naviyat - kishilarning o’ziga, o’zgalarga, atrof-muhitga nisbatan bo’lgan ifodalanuvchi munosabatlarida botiniy va zoxiriy hatti-harakatlari.

2. Markaziy Osiyoda ilk Renessans (uyg’onish) qaysi asrlarga to’g’ri keladi?

a) Miloddan avvalgi V-VI asrlarga

b) Milodiy IX-XII asrlarga

v) XIV-XVI asrlarga

g) XVIII-XIX asrlarga

d) XIX-XX asrlarga

3. XV-XVI asrlarda yashab ijod etgan Sharqning buyuk musavviri, miniatyura san’atining moxir ustasi?

a) Xoja Mahmud Naqqosh

b) Mirak Naqqosh

v) Kamoliddin Behzod

g) Mir Mli Tabriziy

d) Sulton Ali Tabriziy.

4. Oliy ta’lim qanday bosqichlarga bo’linadi?

a) bakalavriat, magistratura va aspirantura

b) magistratura, aspirantura va doktorantura

v) bakalavriat, magistratura, adyunktura

g) bakalavriat, magistratura

d) magistratura, aspirantura.

5. Zardushtiylik ta’limotining tub mohiyati?

a) Allohga ishonish, payg’ambarlarga iymon keltirish, diniy amallarni bajarish;

b) Markaziy Osiyo xalqlari uchun muqaddas hisoblangan olovga sig’inish, jonivorlarga ozor bermaslik;

v) Dunyo xalqlarini tinch-totuv yashashga da’vatlash, osoyishta mehnat qilishga chaqirish;

g) Insonlarni bir-birlariga sevishga va shu orqali farovonlikka erishishga undash;

d) Ezgulik bilan zulm, yorug’lik bilan zulmat, adolat bilan razolat

o’rtasidagi kurash.

6. O’zbekiston Respublikasining Gerbida qanday ramzlar tasvirlangan?

a) Xumo qushi, O’zbekiston bayrog’i, yulduz, bug’doy boshog’i;

b) Kabutar, paxta, bug’doy boshog’i, yarim oy;

v) Xumo qushi, O’zbekiston bayrog’i, yarim oy, yulduzcha, bug’doy boshog’lari, paxta, quyosh.

g) Bug’doy boshog’lari, paxta, yashil dala, ikki daryo, kuyosh;

d) Bug’doy boshoqlari, paxtazor dala, O’zbekiston bayrog’i, Tovus

qushi, yulduzcha, yarim oy.

7. Turkiston jadidchilik xarakatining vakillari Behbudiy, Munavvar qori, Avloniy, Fitratlar faol a’zolik qilgan gazetalari?

a) «Tarjimon», «Sadoi Turkiston», «Taraqqiy», «Turon»;

b) «Turkiston viloyatining gazeti», «Taraqqiy», «Najot»;

v) «O’rta Osiyoning umr guzari», «Taraqqiy», «Xurshid», «Tujjor»;

g) «Tarjimon», «Tujjor»;

d) «Turon», «Xurshid».

8. Markaziy Osiyo davlatlarini Rossiya tomonidan zabt etilib mustamlakaga aylantirilishi xalqimiz hayotida qanday ma’naviy oqibatlarni keltirib chiqardi?

a) Xalq turmushida farovonlik, ma’naviy hayotida yuksalish, madaniyatida o’sish, maorifda jonlanish ro’y berdi.

b) Iqtisodiy tangligi ortdi, siyosiy huquqlari cheklandi, ma’naviy xo’rlandi, ijtimoiy hayotda ikkinchi darajali millatga aylantirildi.

v) yurtda ilm-fan rivoj topdi, xalqlar erkin yashay boshladilar.

g) O’zbeklarni birlashtirdi, o’zaro nizolarga chek qo’ydi.

d) Xalqlar va millatlar yakdil bo’lib yangi porloq turmush qurishga kirishdilar, gazeta va jurnallar chiqa boshladi, maktablar qurildi.

9. Markaziy Osiyo xalqlarining rus mustamlakachilariga qarshi olib borgan kurashlari?

a) Po’latxon boshchiligida 1874-1876 yillar Farg’ona qo’zg’aloni, 1892 yil Toshkent qo’zg’aloni, 1898 yil Andijon, 1916 yil Jizzax qo’zg’alonlari;

b) 1783 yil Buxoroda «Etti qabila» qo’zg’aloni, 1741 yil Xivaliklar qo’zg’aloni, 1745 yil Ibodullaxitoy qo’zg’aloni;

v) 1783-1797 yil Sarim Dotov qo’zg’aloni, 1900 yil Marv qo’zg’aloni, 1821-1825 yil Xitoy-qipchoqlar qo’zg’aloni, 1855-1856 yil Ernazar rahbarligidagi qoraqalpoqlar qo’zg’aloni;

g) 1741 yil Xivaliklar, 1745 yil Ibadullaxitoy boshchiligidagi qo’zg’alonlar. Po’latxon boshchiligidagi 1874-1876 yil Farg’ona qo’zg’aloni;

d) 1783-1797 yil Sarim Dotov rahbarligidagi 1855-1856 yil Ernazar rahbarligidagi qoraqalpoqlar qo’zg’aloni.

10 . “Kimki o’z Vataniga daxldor bo’lmasa.u insoniyatga ham daxldor emas”, deb kim ta’kidlagan?

a) Gegel

b) Bayron

v) Gyugo

g) Tsitseron

d) I.Karimov

11. O’zbekiston Respublikasining Mustaqillik to’g’risida Deklaratsiyasi qachon qabul qilindi?

a) 1990 y. 29 dekabr

b) 1991 y. 31 avgust

v) 1991 y. 1 sentyabr

g) 1992 y. 18 mart

d) 1992 y. 16 may.

12. Eramizdan avval mamlakatimiz mustaqilligi uchun kurashgan qahramonlar?

a) Shiroq, Mukanna, Temur Malik

b) Shiroq, To’maris, Spitamen

v) Mukanna, Shiroq, Spitamen

g) To’maris, Jaloliddin, Temur Malik

d) Spitamen, Shiroq, Jaloliddin.

13. Jamiyat taraqqiyotida mafkura qanday rol o’ynaydi?

a) Jamiyatda tub iqtisodiy o’zgarishlarga olib keladi, jamiyatning moddiy ahvolini yaxshilaydi. Jamiyatni moddiy ahvolini yaxshilanishiga ta’sir ko’rsatadi;

b) Jamiyat a’zolari o’rtasida nizolar keltirib chiqaradi, jamiyat parchalanib ketishiga sabab bo’ladi;

v) Jamiyat a’zolarini jipslashtirib yagona maqsad sari yo’nal-tirishiga yordam beradi, istiqlolni ta’minlaydi;

g) Jamiyatni ma’naviy jihatdan yuksaltiradi, siyosiy barqaror-likni ta’minlaydi;

d) Mafkura jamiyat taraqqiyotiga to’sqinlik qiladi, taraqqiyotiga g’ov bo’ladi.

14. Xadisi Shariflarni saxix xadislar sifatida to’plagan vatandosh-larimiz?

a) Imom Buxoriy, Imom at-Termiziy.

b) Imom Buxoriy, Imom Muslim

v) Imom Buxoriy, Imom Abu Dovud

g) Imom Abu Dovud, Imom an-Nasoiy

d) Imom ibn Mojja, Imom at-Termiziy.

15. O’zbekiston hududidagi eng qadimgi davlatlar?

a) Xorazm, Sug’diyona, Baqtriya, Marg’iyona.

b) Xorazm, Sug’diyona, Baqtriya, Midiya

v) Xorazm, Sug’diyona, Baqtriya, Parfiya

g) Sug’diyona, Baqtriya, Xorazm, Somoniylar davlati.

d) Baqtriya, Xorazm, Sug’diyona, Qoraxoniylar davlati.

16. Tasavvuf ta’limotining Markaziy Osiyolik namoyondalari?

a) Imom Fazzoliy, Axmad Yassaviy, Jaloliddin Rumiy, Umar Xayyom;

b) Axmad Yassaviy, Najmiddin Kubro, Abduxolik Fijduvoniy, Baxouddin Naqshband;

v) Baxouddin Nakshband, Xoji Axror, Maxmud az-Zamaxshariy;

g) Axmad Yassaviy, Xoja Axror, Jaloliddin Rumiy;

d) Xoja Axror, Maxmud Zamaxshariy, Umar Xayyom.

17. O’zbekistonda «Navro’z» bayrami qachon o’tkazildi?

a) 8 mart;

b) 20 may;

v) 21 mart;

g) 22 mart;

d) 23 mart;

18. «Falsafa - ma’naviyat» nisbatida falsafaning tutgan o’rni.

a) Falsafa jamiyat ma’naviy qiyofasini belgilovchi omil;

b) Ma’naviy kamolot;

v) Falsafa - ma’naviyat taraqqiyotida muhim rol o’ynaydi;

g) Falsafa manaviyatining muhim elementi bo’lganligi uchun ular o’zaro chambarchas bog’liq;

d) Falsafaning ma’naviyatga hech qanday daxli yo’q.

19. “O’z vataniga dog’ tushirish-uni sotish degan so’z”,-deb kim ta’kidlagan?

a) Gegel

b) Bayron

v) Gyugo

g) Tsitseron

d) I.Karimov

20. «Oktyabr inqilobi» deb atalmish davlat to’ntarilishiga Markaziy Osiyo xalqlari qanday munosabatda bo’ladilar?

a) Jon dillari bilan, zo’r mamnuniyat bilan kutib oldilar;

b) Mazmun va mohiyatiga ko’ra yot bo’lganligi uchun xalq qo’llab-quvvatlamadi. U zo’rlab qabul qildirilgan tuzum edi;

v) Yurtning eng qashshoq qatlami yaxshi kutib oldi, o’ziga to’q qismi yoqlamadi;

g) Oktyabr «inqilobini» ezilgan xalq yaxshi kutib oldi, ammo dindorlar qarshi turdilar;

d) Katta er egalari, savdogarlar yaxshi umid ruxida qizg’in qo’llab quvvatladilar.

5 mavzu

Jadidlarning ma’rifatparvarlik harakati va uning xalq ma’naviyatini ko’tarishdagi muhim xizmati.

7.1. Ma’ruzani olib borish texnologiyasi

Talabalar soni: 62	Vaqti: 2 soat
Mashg’ulot shakli	Informatsion - tematik ma’ruza
Ma’ruza rejasi	Turkistonda jadidchilik harakatining yuzaga kelishi va uning asosiy sabablari, omillari. Jadidlarning xalq ta’limini isloh qilish borasidagi faoliyati. Turkiston jadidlarining o’lka xalqlari orasida olib borgan ma’naviy-ma’rifiy ishlari va uning tarixiy ahamiyati.
Mashg’ulotning maqsadi: Jadidchilarning ma’rifatparvarlik harakati va uning xalq ma’naviyatini ko’tarishda tutgan o’rni hamda mustamlakachilik va qaramlik yillarida ma’naviyat haqida tushuncha hosil qilish
Pedagogik vazifalar:	O’quv faoliyati natijalari:
Jadidchilik harakatining mazmuni va uning umumxalq ma’naviyatini ko’tarishdagi rolini yoritib berish	Jadidchilik harakatining mazmuni va uning umumxalq ma’naviyatini ko’tarishdagi rolini izohlaydi
Jadidchilarning amaliy harakatlari va tarixiy taqdirlari haqidagi masalalarni yoritib berish	Jadidchilarning amaliy harakatlari va tarixiy taqdirlari haqidagi masalalarni izohlab beradi
Mustamlakachilik va qaramlik yillarida milliy ma’naviyatga etkazilgan zarar va uning oqibatlarini taxlil qilish	Mustamlakachilik va qaramlik yillarida milliy ma’naviyatga etkazilgan zarar va uning oqibatlarini sanab beradi
O’qitish usullari va texnika	Ma’ruza, hamkorlikda o’qish, B.B.B. texnikasi.
O’qitish vositalari	Ma’ruza matni, tarqatma materiallar, slaydlar, proektor.
O’qitish shakllari	Jamoa, to’g’ridan-to’g’ri va juft-juft bo’lib ishlash.
O’qitish shart-sharoiti	Texnik vositalar bilan ta’minlangan auditoriya.
Monitoring va baholash	Og’zaki nazorat, savol-javob, o’z-o’zini nazorat qilish, reyting tizimi asosida baholash.

Ma’ruzaning texnologik kartasi

“Insert” texnikasining qoidasi

1. Matnni o’qib chiqing.

2. Olingan ma’lumotlarni diqqat bilan o’rganib, sohalarga ajrating. Qalam bilan har bir qatorga quyidagi belgilarni qo’yib chiqing:

V – bilaman;

– yangi ma’lumot;

– – bilganlarimga zid;

? – meni o’ylantirmoqda

1. “Insert” texnikasidan foydalanilgan holda matnni o’qib chiqing.

2. Olingan ma’lumotlarni individual sohalarga ajrating. Qalam bilan qo’yilgan belgilar asosida BBB jadvalini to’ldiring
1-o’quv topshiriq

BBB jadvali

2(7.1)-Ilova

Iboralar asosida vizual materiallar

1.	Ma’rifat	8.	Xamza
2.	Inson erki	9.	Jadidlik
3.	Milliy manfaat	10.	Chorizm bosqinchilari
4.	Maxmudxo’ja Behbudiy	11.	Oktyabr inqilobi
5.	Munavvar qori Abdurashidxon	12.	Qaramlik
6.	Abdulla Avloniy	13.	Mustamlakachilik
7.	Sobiq totalitar sho’ro tuzumi	14.	Ozodlik

O’quv vizual materiallar

3(7.1)-Ilova

1-slayd

2-slayd

3-slayd