platformasida ishlash intensiv kursi”

19
(https://www.youtube.com/) tarmogʻiga
6
joylashtirilganligi 
havola qilinadi: 
Ijtimoiy tarmoqda videomaʼruza mashg‘uloti
Taʼlimiy videomaʼruzalarda illyustrativ elementlarni qam-
rab olgan axborot – maʼlumotlar joy olgan. Bu oʻz navbatida, 
inson tafakkurini rivojlantirishda yordam beradi. Anʼanaviy 
taʼlim mashgʻulotlarini tasvirga olish jarayoni sahnalashtirilgan 
videodars koʻrinishida oʻqituvchi tomonidan oʻquv auditori-
yalarda maʼruza mashgʻulotlari bilan birgalikda olib boriladi. 
Sahnalashtirilgan videomaʼruza oʻquv mashgʻulotlari
auditoriyada oʻquvchi ishtirokisiz tasvirga olish jarayoni
amalga oshirilib, anʼanaviy taʼlim jarayonlari real vaqtda
tasvirga olinishida sahnalashtirilmaganligi holatlarini ham 
kuzatish mumkin. Dunyoning rivojlangan davlatlarida 
koʻpgina taʼlim muassasa, tashkilotlarining rasmiy veb­sahi-
falarida nufuzli professor, pedagoglarning videomaʼruzalari 
tasvirga olinib, videodarslar elektron taʼlim platformalariga 
6
https://www.youtube.com/channel/UCbCm9ooxwxDyivuIo1GFlyg/
videos

20
joylashtirilib kelinmoqda. Coursera, Udemy, Edx kabi elektron 
taʼlim platformalari shular jumlasidandir.
Videoma’ruza materiallarining sifatini tahlil qilish uning 
ushbu turdagi ma’ruza mazmuni, tuzilishi, o‘quv material-
ning taqdim etish metodologiyasi va audiovizual materiallarni
didaktik talablarga muvofiqligini baholash jarayonini qamrab 
oladi:
7
1. Videoma’ruza mazmuni ta’lim muassasasining qo‘shim-
cha kasbiy va umumiy ta’lim dasturlariga mos kelishi kerak.
Barcha ma’lumotlar ilmiy jihatdan to‘g‘ri nazariy qarashlar-
dan, aniq terminologiyadan foydalanganligi, o‘quv fanining 
zamonaviy o‘qitish yondashuvlaridan kelib chiqqan holda 
videoma’ruza materiallarini yaratilishida muhim ahami-
yat kasb etadi. Yangi mavzuni bilim oluvchiga ochib berish-
da nazariy o‘quv materiali aniq misol, namunalar yordamida
birlashtiriladi. O‘quvchiga nazariy bilimlarni o‘quv amaliyot 
bilan uzviy bog‘lagan holda yetkazishilishi amalga oshiriladi.
2. Videoma’ruza tarkibi quyidagi qismlardan iborat bo‘lishi 
kerak: 
• Ma’lumot manbai – o‘quv ma’ruza mavzusi, o‘qituv-
chi to‘g‘risida qisqacha ma’lumot, ta’lim muassasa to‘g‘risida 
umumiy ma’lumot; 
• Kirish qism – videoma’ruzada o‘qituvchining kirish 
so‘zlari, yangi o‘quv materialni o‘rganishdan maqsad va 
vazifalari, o‘quv dastur, taqvimiy reja, metodik tavsiyalar; 
• Asosiy qism – o‘quv mashg‘ulot materiali o‘quv kon-
tent mavzulari rejasi bilan videoma’ruza materiali ketma- 
ketligi mos ekanligini ta’minlash maqsadida videoma’ruzani 
tinglov chiga taqdim etish; 
7
Разработка видеолекции: методические рекомендации / Сост.: 
Е.Н. Авдеева, Н.А. Лацко, О.В. Пихота, Е.Д. Сайто. 2019
.

21
• Yakuniy qism – videoma’ruza so‘nggida o‘quv material 
haqidagi xulosa berish, tinglovchilarni qo‘shimcha adabiyot 
va Internet resurslari bilan taminlash; 
3. Videoma’ruzani yaratilishini tashkillashtirish bu 
o‘z navbatida vaqt jihatidan hamda ekran monitor hajmi 
bilan belgilanadi: 
Videoma’ruza hajmiga mos o‘quv ma’ruza materiali bo‘li-
shi lozim. Videoma’ruzada bayon etilayotgan o‘quv ma’lumot
kengroq va murakkabroqlikni tashkil etsa, mazkur video-
ma’ruzani har qanday tartibda qayta ko‘rib chiqish imkoniya- 
tini taqdim etiladi. Alohida qismlar kesimida ajratish kerak 
bo‘ladi. 
Videoma’ruzada taqdim qilinayotgan ko‘rgazmali rasm-
lar videoma’ruza mavzusi doirasida o‘quv material mazmuni
bilan bog‘liq bo‘lishi maqsadga muvofiqdir. Shuningdek,
o‘qituvchi tomonidan tayyorlanayotgan taqdimot slaydlar 
videoma’ruza uchun 8­10 dan oshmasligi kerak. Videoma’ru-
za materiallari ketma­ketligi va og‘zaki nutqdagi fikrlar
material bilan zid bo‘lmasligi, bir-birini takrorlamasligi 
lozim. Taqdimot slaydlarida termin, tushunchalar o‘rtasidagi 
bog‘liqlikning grafik ko‘rinishini statistik va tahliliy ma’lumot 
axborotlar bilan ta’minlanishi talab etiladi. 
4. Videoma’ruza materialini taqdim etish metodikasi 
izchillik, dalil tamoyillariga muvofiq bo‘lishi lozim. Video-
ma’ruza matnini bayon qilishda o‘qituvchining og‘zaki nutqi
bir xil monotondan holi bo‘lishi bu videoma’ruzani o‘zlash-
tirilishini sezilarli darajada pasaytiradi. Asosiy umumiy 
qoida va xulosalar, eng muhim ma’lumotlar ya’ni barcha 
turdagi o‘quv axborotlar vizual ravishda ta’minlanishiga e’tibor 
qaratilib, o‘quvchiga yetkaziladi.
Murakkab, shu bilan birga, videodars tayyorlashda talab
qiluvchi vositalardan foydalangan holda video materiallar-

22
dan bu – animatsion videorolik hisoblanadi. Bunday video-
materiallarni yaratishda dinamik sahnalar, syujet qahra-
monlarni harakatlantirish, shakllarni o‘zgartirish, rolikdagi 
mavjud obyektlarning rang tasvir ko‘rinishi, holati namoyon
bo‘ladi va obyektni ekrandan chetlashi kabi tasvirlarni 
paydo bo‘lishi ketma – ketligini qamrab oluvchi chastotalar bi-
lan o‘rin almashadi. Axborot kommunikatsiya texnologiyalari 
sohasi rivojlanayotgan bir davrda ta’lim muhitida an’anaviy 
multiplikatsion filmlar o‘rnini hozirda kompyuter texno­
logiyalari yordamida yaratilayotgan animatsion videoma- 
teriallar egallab kelmoqda. Ushbu axborot-texnologiyalar 
yordamida yaratilayotgan ta’limiy videodarslar o‘quvchi-
lar e’tiborini jalb qilish maqsadida kompyuter grafikasining
imkoniyatlari tufayli o‘quv-axborotni samarali o‘zlashtirishga 
xizmat qilib kelmoqda.
Animatsion videorolik yaratish dasturi oynasi
Bu kabi animatsion videokontentlar yaratishda ilg‘or 
kompyuter dasturlarini bilish ko‘nikmasini egallashi, jum-

23
ladan, zamonaviy texnika, asbob – uskunalarga ega bo‘lishi 
lozim. Mazkur animatsion videodarsliklar, videoroliklar asosan
animatsion studiyalarda yaratilib, tijorat asosida ishlab 
chiqiladi hamda bir necha mutaxassis, animator, rassomlardan 
tarkib topgan ishchi guruh bilan yaratiladi. 
An’anaviy ta’lim mashg‘ulotlarni real vaqtda tasvirga 
olish jarayoni sahnalashtirilgan videodars ko‘rinishida 
o‘qituvchi tomonidan o‘quv auditoriyalarda ma’ruzalar 
olib boriladi. Sahnalashtirilgan videoma’ruza o‘quv mash-
g‘ulotlari auditoriyada bilim oluvchi ishtirokisiz tasvirga 
olish jarayoni amalga oshiriladi. 
Videokontent tayyorlashda tasvirga olish muhiti
Ta’lim jarayonlarda o‘qituvchi tomonidan videoma’ru- 
zalarni tayyorlashda maxsus multimedia studiyada tasvir-
ga olinishi bilan masofaviy ta’lim muhitida bilim oluvchilar 
uchun o‘quv mashg‘ulotlar tashkillashtiriladi, videokontent-
larni pedagogik amaliyotda tatbiq etish nazarda tutiladi. 
Bunda o‘qituvchi uy sharoitida bo‘lgan holda videoma’ru-

24
za mash 
g‘ulotlarini tasvirga olish jarayonini ham amalga 
oshirishi tavsiya etiladi. Shuningdek, bu jarayonda bir 
nechta tasvirga olish bosqichlari mavjud bo‘lib, bular:
• O‘quv auditoriyani aniqlab olish. Birinchi navbatda, 
videoma’ruzalarni tasvirga olishdan avval, talaba, o‘quv-
chilarni qamrab oluvchi auditoriyaga e’tibor berish muhim 
vazifadir. Bunda o‘qituvchi oldiga qo‘ygan maqsadni aniqlash 
bilan birga, uni foydali bo‘lishini ta’minlaydi.
• Ssenariy tayyorlash. O‘qituvchi o‘z sohasini mutaxassi-
si bo‘lgan holda ham har bir videoma’ruza ssenariysini ishlab
chiqishi tavsiya etiladi. Ishlab chiqilgan ssenariy quyidagi hol-
larda yordam beradi: 

Download 6.98 Mb.