t
ja r a y o n id a
gibrid terminning baynalmilai
komponenti saqlanib, ikkinchi,
ya’ni
ruscha komponenti o‘zbekchalashtiriladi.
Gibrid terminlaming boshqa bir turi ham mavjud bo‘lib, bunda gibri-
dlaming har ikkala komponenti mustaqil m a’no va qo‘llanishli so‘z-ter-
minlardan tashkil topadi:
gazpana, bombapana, gazo'lchagich, kartosh-
kaqazgich, minaqo ‘ygich, fenilsirka, elektrarra, yodmoy, atomkema, mag-
nitmaydon va sh.k.
Qo‘shma terminlar komponentlari munosabatiga ko‘ra
ikki turga taq-
simlanadi:
Aniqlovchi+aniqlanmish tipidagi qo‘shma terminlar ikki yoki un-
dan ortiq ism turkumli so‘zlaming qo‘shilishidan hosil bo‘ladi va yaxlit
ma’noni ifodalaydi. Kompozitsiya usulida yasalgan qo'shm a terminlam-
ing mazkur turi
terminlar sistemasi, xususan, ilm, fan, texnika, zoologiya,
biologiya va boshqa soha terminologiyalarida faol qo‘llanayotganligi bilan
ajralib turadi. М.,
qo ‘Ikuchi, qo ‘Isoat, to ‘rtburchak, qirqoyoq, makkajo ‘xo-
ri, balxtut va sh.k.
To'ldiruvchi+to'ldirilmish tipidagi qo‘shma terminlar nisbatan keyin-
gi davrda voqelangan yangi turdagi terminlar hisoblanadi.
Ushbu tipdagi
qo‘shma terminlaming katta qismi uch elementli birikma terminlaming
semantik o ‘zgarishlar bilan elipsis hodisasiga uchrashi oqibatida paydo
boMgan:
bombaqidirgich, yo'lbuzgich, yo'lqurgich, tutunchiqargich, to-
vushtutgich, betonqorgich, asfaltyotqizgich, suvpurkagich, betonteshgich.
Qayd etilgan qo‘shma terminalar
bombani qidiradigan apparat, yo ‘Ini
quradigan(buzadigan) mashina, tovushni tutadigan apparat, betonni qor-
adigan(teshadigan) mashina kabi so‘z birikmalarining ixchamlashuvi,
ya’ni to ‘ldimvchili so‘z birikmalaridagi
- n i affiksining tushirilib qoldirili-
shi, kesim qismiga e sa
-gich (-kich, g ‘ich,-qich) qo‘shimchasining qo‘shil-
ishi bilan yasalgan.
Hozirgi davrda o ‘zbek terminologiyasining termin-birikmalar hisobiga
boyib borishi yaqqol ko‘zga tashlanmoqda. Termin-birikmlar deyarli bar
cha terminlogik sistemalarda mavjud b o iib , ular tarkib nuqtayi nazaridan
bir qancha tiplarga bo‘linadi.
Ik k i tark ib li term in -b irik m alar:
so ‘z turkumi, atoqli ot, umumiy sum-
ma, axborot maxfiyligi, kodlash usuli, korporotiv sayt, aksiz boj, yashirin
soliq, yillik daromad, valyuta tushumi, zarbdor aviatsiya, avtomobilchilar
rotasi, kosmik texnologiyalar, isitish qozoni, yengil atletika, ot sporti, qo
7
1 о ‘p i ,
qiyosiy tilshunoslik, kvantitativ urg'u va sh.k.
87
