• A sosiy tushunchalar
  • O 'ninchi mavzu: O 'zbck tili term inologiyasidagi




    Download 3,42 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet45/70
    Sana14.12.2023
    Hajmi3,42 Mb.
    #118627
    1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   70
    Bog'liq
    H. Dadaboyev - O`zbek terminologiyasi

    O 'ninchi mavzu: O 'zbck tili term inologiyasidagi 
    Icksik-scmantik hodisalar 
    Reja:
    1.0 ‘zbek terminologiyasi sistemasidagi paradigmatik munosabatlar.
    2 .0 ‘zbek terminologiyasi sistemasida polisemiya,sinonimiya va an- 
    tonimiya.
    A sosiy tushunchalar: 
    monosemantika, polisemiya, paradigmatik mu­
    nosabatlar, giperonim,-giponim, partonimik munosabatlar, graduonimik 
    munosabatlar, omonimik qatorlar, sinonimiya, antonimiya,antonim juft- 
    liklar, kontrar,komplementar.
    E ’tiro f etish joizki, terminologik sistemadagi term inlam ing salmoqli 
    qismi monosemantik hisoblanadi. Terminning tabiati ham ayni shuni tal- 
    ab qiladi. Turli term inlogik sistemalarda q o ilanayotgan quyidagi term in­
    lar shu jihati bilan xarakterlanadi: 
    saylovchi, ko'chirmakash, qarzdor, 
    hissador, daromad,soliq, qo'riqxona, parlament, kansler, kompilatsiya, 
    konstitutsiya, konsul, tintuv, patent, ombudsman, tergov, jinoyatchi, is- 
    honch yorlig 4, oliy sud
     va sh.k. 

    Shu bilan birga, u yoki bu sohada q o‘llanayotgan ayrim terminlar- 
    dan bir nechta m a’noni ifodalash uchun foydalanilayotgani ham sir emas. 
    Xususan, tilshunoslikda 
    aksentuatsiya
    o ‘zlashmasi 1. so‘z yoki gapdagi 
    m a’lum qism lam i urg‘u yordamida ajratish; 2. tilning urg‘u sistemasi; 3. 
    matnda urg‘uni belgilash m a’nolarini ifdalash maqsadida ishlatilmoqda 
    (Hojiyev, 2002.24).
    Huquqshunoslik sohasida 
    akt
     o ‘zlashmasining 1. akt; 2. harakat, ish; 3. 
    dalolatnoma m a’nolarini ifodalashi qayd etilgan (Ahmedov, Bektemirov. 
    2002.15).
    Harbiy terminlar sirasidan o‘rin olgan 
    vaxta
    termini 1. kemada 
    navbatchilik; posbonlik, soqchilik; 2. kema ekipajining navbatda turgan.
    92


    I
    V
    posbonlik 
    qilayotgan qismi; 
    3. 
    muhim obyektlardagi navbatchilik, soq- 
    chilik 
    m a’nolarini ifodalashga yo‘naltirilgan 
    (R O ‘L 1,1983.100). 
    Ayni ter- 
    m inologik 
    sistemada faol qo‘llanuvchi 
    granata
     termini 
    1. 
    portlovchi snary- 
    ad hamda 2. irg‘itiladigan gimnastika asbobini anglatishda qatnashadi.
    Shaklan o‘xshash term inlam ing turli fan sohalari term inlogiyasida 
    q o ‘llanib, 
    omonimik qatorlami yuzaga chiqarishi ehtimoldan xoli emas. 
    Chunonchi, 
    boks
    I -sport, boks; 
    b o b
    II- tib. boks, alohida xona; 
    giper- 
    bola I- til. m ubolag‘a; 
    giperbola
    II - mat. giperbola (konus kesimlari- 
    dan biri); 
    morfologiya
    I -til. grammatikaning so‘z turkumlari haqidagi 
    bo‘limi; 
    morfologiya
     II -tib.; biol.odam va hayvon tanasidagi organlar va 
    to‘qimalar shakli hamda tuzilishini o ‘rganadigan fan; 
    konvergensiya
    I- 
    biol. turli organizmlarda bir xil tashqi muhit ta ’sirida o ‘xshash belgilam - 
    ing paydo b o ‘lishi; 
    konvergensiya
    II -fiz. ikkala ko ‘z o ‘q chizig‘ining 
    bir nuqtada uchrashuvi
    konvergensiya
    III.- tib. o ‘xshashlik, yaqinlik; 
    konvergensiya
    IV- til.-birdan ortiq tovushning tarixiy taraqqiyot nati­
    jasida bir tovushga birlashishi; 
    bo ‘z
    I- mato turi; 
    bo 'z
    II - o t turi (rangi 
    bo‘yicha); 
    b o ‘z
    III- cho‘1, dasht, yobon; 
    bo'z
    IV- bot. tuklikovil; 
    assot- 
    siatsiya
    I-psix. muayyan sharoitda psixologik hosilalar orasida paydo 
    bo‘ladigan aloqa; 
    assotsiatsiya
    II-biol.tuzilishi va turlari bir xil fitotse- 
    nozlar majmui; 
    assotsiatsiya
    III -kim yo. m olekulalar yoki ionlarning 
    molekulalararo elektr tabiatli harakat kuchi ta ’sirida guruhlarga bo ‘lini- 
    shi; 
    assotsiatsiya

    Download 3,42 Mb.
    1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   70




    Download 3,42 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    O 'ninchi mavzu: O 'zbck tili term inologiyasidagi

    Download 3,42 Mb.
    Pdf ko'rish