~ 12 ~
mezonidir. Talantlarning uyg`onishi (tug`ilish) ijtimoiy shart-
sharoitlarga bog`liq bo`lganligi tufayli mustaqil mamlakatimizda
talantli yoshlarga nisbatan yuksak ehtiyoj sezmoqda, bu narsa yaqqol
ko`rinib turibdiki, shunday mezonga loyiq shaxslar mavjud va ular
kelajagi buyuk davlatimiz poydevori hisoblanadi.
Talant qobiliyatlar yig`indisi yoki ularning majmuasidan iborat
bo`lishiga qaramay, alohida olingan yakka qobiliyatni, hatto u
taraqqiyotning yuksak bosqichiga erishgan, yorqin ifodalansa ham, u
bilan tenglashtirish mumkin emas. Bu omilga asos bo`lib, XX asrning
20-30-yillarida moskvalik psixologlar tomonidan olib borilgan
fenomenal g`oyat o`tkir, noyob (nodir) xotiraga ega bo`lgan insonlarni
tekshirish natijalari hisoblanadi. Esda olib qolish qobiliyati (estrada
sahna artisti) hech kimda shubha tug`dirmagan bo`lsa-da, lekin xotira
ijodiyotning muvaffaqiyati, mahsuldorligi omillaridan biri ekanligi
to`g`risida xulosa chiqarishga olib kelgan. Ma’lumki, shaxsning
yaratuvchanlik faoliyatida aqlning epchilligi, boy fantaziya, kuchli
iroda, barqaror xarakter, turg`un qiziqishlar, sermahsul bilish
jarayonlari, motivatsiya, yuksak his-tuyg`ular va boshqa psixologik
sifatlar ustuvor ahamiyat kasb etadi. Shuni unutmasligimiz o`rinliki,
noyob xotiraga ega bo`lgan ajoyib yozuvchilar, rassomlar,
kompozitorlar, yuristlar, jamoat arboblarining nomlari mashhurdir.
Psixologik ma’lumotlarni umumlashtirilgan holda ikki xil
xususiyatli fikrni alohida ta’kidlab o`tish talant tuzilishini yengilroq
tushunish imkoniyatini yaratadi:
Talant - bu shaxs psixik xislatlarning shunday murakkab
birikmasidirki, uni: a) alohida, yagona maxsus qobiliyat bilan; b)
xotiraning yuksak mahsuldorligi orqali; v) hatto noyob (kamyob, nodir)
sifat tariqasida o`lchab bo`lmaydi.
Shaxsda u yoki bu qobiliyatning mavjud emasligi hamda yetarli
darajada taraqqiy etmaganligi talantning murakkab tarkibiga kiruvchi
boshqa qobiliyatlarning jadal takomillashuvi orqali ularning o`rnini
bosib yuborishi (kompensatsiya qilishi) mumkin.
