141
ogohlantiruvchi va belgilovchi turlarga bo`linadi. Bundan tashqari signal tizimlari
tovushli va ko`rinadigan bo`lishi mumkin.
A) Tovushli signal tizimiga sirena, qo`ng’iroq, gudok va boshqalar kiradi. Tovush
yordamida beriladigan signal, korxona muhitida bo`lishi mumkin bo`lgan har qanday
tovush va shovqinlardan farqli ravishda iloji borcha quyi chastotadagi (2000 Gts
gacha) tovushdan tashkil topgan bo`lishi va korxonaning har bir hududida yaqqol
eshitilishini ta`minlashi kerak.
B) Ko`rinadigan turlariga xar xil yorug’lik tarqatuvchi vositalar yordamida qizil, sariq,
yashil, ko`k va boshqa ranglar yordamida xavf darajalarini belgilash va ularga kerakli
bo`lgan harakatlar bilan javob berish tartibi belgilangan.
- Qizil rang - umuman taqiqlovchi rang bo`lib, agar u biror – bir avtomatlashtirilgan
vositaga o`rnatilgan bo`lsa, qizil lampa yonishi odam aralashishi kerak bo`lgan holat
paydo bo`lganini ko`rsatadi, yoki bo`lmasa bajarilayotgan jarayon to`xtab qolganidan
dalolat beradi.
- Sariq rang – ogohlantiruvchi hisoblanadi. Bunda, mashina va qurilmalarning avtomat
rejimiga o`tishini yoki ba`zi bir chegara nuqtaga yaqinlashib qolganini ko`rsatuvchi,
qurilishda esa xavfli mintaqalarni to`suvchi vositalarda va zararli moddalar solingan
idishlarni belgilashda qo`llaniladi.
- YAshil rang – xabar beruvchi hisoblanadi. Uni ruxsat etiladigan, masalan, mashina
jihozlarning ishga tayyorligini bildiradigan, xavfli vaziyatlardan chiqish yo`llarini
belgilovchi lampalar sifatida qo`llash mumkin.
- Ko`k rang – ko`rsatma, yong’in xavfsizligi belgilari, axborot.
YOrug’lik signali keng tarqalgan vositalar qatoriga kirsa ham, uning asosiy kamchiligi
signal berilayotgan tomondan qarama-qarshi tomonga qarab turgan odam bu
vositalarni ko`rmay qolishi mumkin. SHuning uchun ham yorug’lik signallari doimiy
kuzatib turuvchi operator bo`lgan vaqtda yaxshi natija beradi.
Ogohlantiruvchi signal vositalari biron-bir xavfli vaziyat vujudga kelishini ogoh etadi.
Bunday signallar har xil plakatlar, ogohlantiruvchi yozuvlar, har xil datchiklarga
asoslangan signal tizimlari, mashinalarning ishlash holatini ko`rsatuvchi moslamalar
(masalan, qizib ketishi, moylash tizimlarida moy borligini ko`rsatuvchi moslamalar)
shular jumlasiga kiradi. Bular uchun maxsus ranglardagi moslamalardan (ranglari
GOST 15548-70) foydalaniladi.
