142
To`siq vositalari ishchilarning ishlab chiqarishning
xavfli mintaqalariga tushib
qolishiga xalal beradigan qilib o`rnatiladi.
Asosan mashina va qurilmalarning aylanuvchi va harakatlanuvchi ta`sir doiralarida,
qirqish va ishlov berish joylarini, elektr toki urishi xavfi bo`lgan va har xil nurlanishlar
bo`lishi mumkin bo`lgan xonalar, shuningdek havo
muhitiga zararli moddalar
chiqarayotgan joylar ham to`siq vositalari bilan ta`minlanadi.
Bundan tashqari qurilish tashkilotlarida, qurilish ishlari
bajarilayotgan maydonlar
kranlar o`rnatilgan mintaqalar, ishchilarning baland joylardagi ish o`rinlari, to`siq
vositalari bilan ta`minlanishi shart.
Muhofaza to`siq vositalari GOST 23407-78 talab va qoidalari asosida tayyorlanadi.
7-rasm.
Radioaktiv izotoplardan foydalanilgan muhofaza
qurilmasi
8-rasm
. Fotoelektrik muhofaza qurilmasi
1 – nur tarqatuvchi manba; 2- magnit g’altagi; 3 – fotoelement; 4 – prujina;
5 – mufta; 6 – dastak; 7 – rele; 8 – tok manbasi; 9 – g’altak; 10 – doimiy tok manbasi;
11 – temir tayoqcha; 12 - dasta
2. Saqlovchi muhofaza qurilmalari.
143
Asosan mashina va jihozlarda zo`riqish vujudga kelganda, ishchi hayoti va sog’ligiga
xavf tug’dirishi mumkin bo`lganda, to`xtatib qo`yishga xizmat qiladigan qurilmalardir.
Zo`riqish bilan ishlayotgan mashina qurilmalarning, elektr motori kuyib ketishidan va
qirquvchi vositani sinib ketishidan hamda ishchi hayotiga
va faoliyatiga xavf
tug’diruvchi vaziyatdan saqlanish maqsadida muhofaza qurilmalaridan foydalaniladi.
Xuddi shunday vazifani bajaruvchi vosita sifatida bosim ostida ishlatiladigan
idishlarga o`rnatilgan saqlovchi klapanlar misol sifatida ko`rsatish mumkin.
Saqlovchi
qurilmalar, xonadagi zaharli moddalarning miqdori ko`payganda
shamollatish qurilmasini avtomatik ravishda ishga tushiradi. Bunday qurilmalardan
tsexlardagi havo tarkibida portlashga va yong’inga xavfli bo`lgan
moddalarning
me`yoriy miqdori ortib ketib, inson hayotiga xavf tug’dirganda ham qo`llaniladi.
3. Blokirovka qurilmalari.
Bu qurilmalarning asosiy vazifalari mashina va jihozlarning xavfli mintaqalariga
odamning tushib qolib, jarohat olishiga xalaqit beradigan qurilmalardir.
Bu qurilmalarning ishlash jarayoni birinchidan odam tanasi qismlarini xavfli ta`sir
doirasiga tushib qolmaslik uchun yo`liga g’ov bo`lish vazifasini bajarsa, ikkinchidan
agar odam shu mintaqada ish bajarishi zarur bo`lsa,
unda shu hududdagi xavfli
vaziyatni vujudga keltiruvchi harakatlanuvchi yoki aylanuvchi qismlarni, to ishchi shu
xavfli mintaqadan chiqib ketgunga qadar to`xtatib turadi.
