Transport agregatlarini turgun xarakatini ta`minlash

127 
Transport agregatlarini turgun xarakatini ta`minlash. 
Turgun xarakatlanish tugri yunalish va agdarilishlarga xamda yoniga siljish turlarga 
bulinadi. Uzunasiga turgunlikni ta`minlash uchun traktor ramasini oldi tomoniga 
maxsus yuklarni maxkamlab kuyiladi. Transport agregatlarida kundalangiga 
agdarilishi xavfi xisoblanadi. SHunday xollarda traktorning kundalangiga xarakatida 
ruxsat etilgan statik burchakni bilish kerak va bu esa kuyidagicha aniklanadi: 
Gg ρst = 0,5V + m / hm 
 
bu erda 
V 
–traktorning gildiraklari orasidagi kundalang kengligi, 
m. 
hm – 
traktorning ogirlik markazi balandligi. 
m 
– ogirlik markazining kundalang tekislikdagi siljishi, 
m. 
To`rt g’ildirakli traktorlar uchun 
βst= 40 ÷ 50o
, uch gildirakli traktorlar uchun 
βst= 30 
÷ 35o, 
yuk avtomobillari uchun 
βst= 35o 
ga teng.
Baxtsiz xodisalar traktorning turgunligi buzilganda sodir bulishi taxlili shuni 
kursatadiki, asosan yon tomonga kulash yulning notekisligi evaziga tugri kelar ekan.
 
Yuk kutarish mexanizmlaridan foydalanishda xavfsizlik texnikasi 
 
Xalk xujaligining deyarli barcha tarmoklarida turli xil yuk kutarish mexanizmlaridan, 
jumladan, oddiy chigirikloardan tortib, yukori yuk kutarish kobiliyatiga ega bulgan 
kranlardan foydalaniladi. YUk kutarish mexanizmlaridan xavfsiz foydalanish 
koidalarini konchilik va texnika nazorati davlat komiteti («Gostexnadzor») ishlab 
chikadi va tasdikldaydi. Ular ish joyida o`rnatilgan Davlat energetika nazorati 
tomonidan ruyxatga olinadi. Barcha turdagi yuk kutarish mexanizmlari bulgilangan 
muddatda tegishli sinov va tekshirishlardan utkazilib turilishi kerak. Texnik tekshiruv 
xar 12 oyda bir marta, navbatdan tashkari tekshirish esa kapital ta`mirlash yoki yuk 
kutarish mexanizmlari boshka joyga urnatilganda utkazilishi lozim.
Texnik tekshiruvda asosan kuyidagi jarayonlar bajariladi: 
a) tashki kuzdan kechirish – metall konstruktsiyalar xolati, kanatlar, ilgaklar, ushlash 
moslamalari, payvand va boshka birikmalar xamda maxkamlash kurilmalari 
tekshiriladi; 
b) kuchlanish ostida statik sinovdan utkazish; 
v) statik sinov; 
g) elektr jixozlarni tekshirish. 
Amalda, texnik tekshirishlar kanatlar va ushlab turuvchi moslamalar xolatiga kata 
e`tibor beriladi. Kanatlar tekshirilganda ulardagi uzilgan simlar soni aniklanadi va 
simlarning buralganligiga, uramlarning egilib kolgan joylariga axamiyat beriladi. Agar 

128 
uram kadami uzunligi buyicha uzilgan simlar soni 10 % dan (yoki, ruxsat etilgan 
mikdordan, jadvalga karang) kup bulsa, bunday kanat ishga yaroksiz xisoblanadi. 
Bundan tashkari kanat simlari zanglagan yoki dastlabki diametriga nisbatan 40 % 
gacha eyilgan bulsa xam yaroksiz deb topiladi. 
Kanatlar, zanjirdlar va yuk ushlash moslamalarining nominal yuk kuvvatidan 2 
barobar katta kuchlanishda sinab tekshiriladi. Statik sinovlar balka (tusin) larning 
mustaxkamliligini tekshirishsh maksadida utkaziladi. Buning uchun ishchi yuk 200 
mm balandlikka kutarilib 10 minut ushlab turiladi, keyin esa yuk mikdori 
foydalanishdani kranlar uchun 10 %, yangi va kapital ta`mirlangan kranlar uchun 25 5 
oshirilib kutariladi, xamda yuk kutarilgan xoltada balkaning egilishi (elastik 
deformatsiyasi) tekshiriladi. Keyin yuk tushirilib koldik deformatsiya aniklanadi. Agar 
koldik deformatsiya borligi kayd etilsa, bunday balka yaroksiz deb xisoblanadi. 
Dinamik sinovda yuk kutarish mexanizmlari va tormozlar, ajratgichlar xamda 
xarakatni chegaralovchi moslamalar tekshiriladi. Sinov nominal yuk kutarish 
kobiliyatidan 10 % ortik bulgan yukda, yukni 300 mm balandlikka bir necha marta 
kutarib-tushirib utkaziladi. YUkni kutarish-tushirish vaktida tormozlanganda, yuk uz 
joyida tuxtishi zarur. Agar yuk tormozlashdan keyin oz mikdorda bulsada uz xolicha 
tusha boshlasa, yuk kutarish mexanizmi foydalanishga yaroksiz xisoblanadi. Barcha 
sinov va tekshirish natijalari akt bilan xujdjatlashtirilib, mexanizm pasportga yoziladi. 
Bundan tashkari, ayrim ta`mirlash yoki texnik xizmat kursatish ishlarida gidravlik va 
mexanik yuk kutargichlar - «domkrat» lardan xam keng foydalaniladi. Ular xar yili bir 
marta statik sinovdan utkazilish zarur. Sinov nomanal yukdan 10 % ortik bulgan yukda 
10 minut 
davomida utkaziladi. Banda gidravlik yuk kutargichlarda bosim kamayishi 5 % ortik 
bulmasligi zarur. Avtokranlardan foydalanilganda kran xartumi («strela») bilan elektr 
liniyasi orasidagi masofaga katta e`tibor berish talab etiladi. Bu masofa kuchlanish 1 
kV gacha bulgan liniyalarda- 1,5 m, 20 kV gacha bulgan liniyalarda- 2m va 35…110 
kV gacha bulgan kuchlanishlarda- 4 m bulishi talab etiladi.

Download 3,02 Mb.