Biologik qurollar quyidagi turlarga bo’linadi:
a) bakteriyalar asosida tarqaladigan kasalliklarga: o’lat, sibir yarasi
(kuydirgi), vabo, tulyaremiya, sapa va boshqalar;
b) viruslar orqali kasallik tarqalishi: suvchechak, encifalitning turli ko’rinishlari va boshqalar;
Yuqumli kasalliklarning toifalari 4-jadvalda keltirilgan.
SHulardan eng xavflisi va bizni o’lkamizda ko’proq tarqalishi mumkin bo’lgan kasalliklardan o’lat - odam va qishloq xo’jaligi hayvonlarining eng xavfli yuqumli kasalligi hisoblanib, uning tarqatuvchisi odam organizmidan tashqarida yashash davri qisqa hisoblanadi. Lekin odam so’lagi bilan chiqqan mikrob 10 kungacha yashashi
O’lat - bilan kasallangan bemorning quvvati ketib, boshi og’riydi,
harorati ko’tariladi va ho’l yo’talish paydo bo’ladi.
Vabo - bu ham juda xavfli hisoblanib, uning tarqatuvchisi vabo vibroini mikrobidir. Vabo bilan kasallangan bemorni ichi ketib, qusadi, qaltiraydi va juda ozib-to’zib ketadi. Agar kasallik davolanmasa tezda o’ladi.
Sibir yarasi - buni tarqatuvchisi Sibir yarasi mikrobi hisoblanadi. U teri, nafas yo’li, oshqozon ichak yo’li bilan kirib, o’zini ta’sirini ko’rsatadi. Agar u teriga tushsa avval dog’ hosil bo’ladi, so’ngra u shishib ichiga qon to’ladi va yorilib yara hosil qiladi. Sibir yarasi bo’lgan tananing sezuvchanligi ancha pasayib ketadi.
Botulizm - bu kasallikni botulizm toksini tarqatadi. Bu toksin juda zaharli hisoblanadi. Masalan, uning 0,00000012 gr kristal holdagi toksini odamni zaharlashi mumkin. Botulizm kasalligi oshqozon-ichak yo’li bilan tarqatilib, asosan asosiy asab tizimining, yurak asablarini izdan chiqaradi.
4-jadval
Kasallik turi
|
Kasallikning tarqalishi
|
Yashirin kasallik vaqti, kun
|
Ish faoliyatini yo’qotish muddati, kun
|
O’lat
|
Kasallangan bemorlardan havo orqali, qurt-qumursqalardan yuqishi orqali
|
3
|
7-14
|
Sibir yarasi
|
Kasallangan hayvon yungi, terisi ushlanganda, zararlan-gan go’shtdan
|
2-3
|
7-14
|
Sapa
|
Yuqoridagiga o’xshash
|
3
|
20-30
|
Tulyaremiya
|
Zararlangan suvdan foyda- langanda, kasallangan kemi- ruvchilar bilan munosabatdan
|
3-6
|
40-60
|
Vabo
|
Zararlangan suv, ovqatdan
|
3
|
5-30
|
Sariq bezgagi
|
CHivin chaqqanda, kasallangan odam,
hayvondan
|
4-6
|
10-14
|
Suv chechak
|
Zararlangan narsa-buyumdan,
kasallangan odam bilan muloqatda
|
12
|
12-24
|
Botulizm
|
Zaharlangan oziq-ovqatlarni iste’mol qilganda
|
0,5-1,5
|
40-60
|
Respublikamizning ko’pgina hududlarida ba’zi bir kasalliklarni tarqalish ehtimolligi yuqoridir.
Epidemiya jihatidan noqulay viloyatlar
Viloyatlar
|
Zararlanish turlari
|
Buxoro
|
Qrim gemoragik bezgagi
|
Qashqadaryo
|
Kuydirgi, qrim gemoragik bezgagi
|
Andijon
|
Kuydirgi
|
Namangan
|
Kuydirgi
|
Sirdaryo
|
Kuydirgi
|
Surxondaryo
|
Kuydirgi
|
Toshkent
|
Kuydirgi
|
Farg’ona
|
Kuydirgi
|
Xorazm
|
Kuydirgi
|
Qoraqalpog’iston Respublikasi
|
Kuydirgi, kana encefaliti
|
Agar kasallik tarqatuvchi xavfli bo’lmasa, zararlangan xudud miqyosi kichik bo’lsa observaciya omili qo’llaniladi.
Observaciya omilida ham izolyaciya hamda profilaktik-tuzatish ishlari olib borilib, bunda epidemiolog vrachning ruxsati bilan xududdan odamlarni chiqishi va u erdan mol-mulkni chiqarish amalga oshiriladi. Karantinda ham observaciyada ham dezinfekciya va dezinsekciya omillari bajariladi.
|
