lar yonmaydigan materiallardan yasaladi. Yog'och stelajlardan foy-
dalanilgan holda ularga yong‘inga qarshi ishlov berish kerak. Fond
saqlanadigan binoni yonmaydigan to‘siqlar bilan ajratib qo‘yish
maqsadga muvoflq. Kutubxonada yong‘inga qarshi signalizatsiya
bo‘lishi shart. Yong‘in chiqishiga qarshi kurash qanchalik erta
boshlansa, yong‘inni o‘chirish shunchalik oson bo‘ladi.
Yong‘inni o‘chirishda eng samarali vosita yonmaydigan gaz
karbonat angidrid va azotdir. Suvdan foydalanish kitoblarga
zarar yetkazishi mumkin. 1,2 million
hisob birligi hajmidagi
fondxonalar avtomat tarzda o‘chiradigan qurilmalar bilan jihoz-
lanishi kerak. Fondxonada bir kishi ishlata oladigan yong‘inni
o‘chirish vositalari bo‘lishi lozim. Ichki yong‘in kranlari, kigiz,
qum shunday vositalar jumlasiga kiradi. Fondxona karbonat
angidrid, brom etinli o‘t o'chirgich vositasi bilan ta ’minlangan
b olishi kerak.
Yong‘inga qarshi ishlar uchun javobgarlik kutubxona direktori-
ga yuklangan. U yong‘inni aniqlaydigan va o‘chiradigan avtomat
vositalar, suv quvurlari tarmoqlari, tutun chiqadigan tuynuklar va
boshqa uskunalarning soz holda turishini ta’minlaydigan javobgar
shaxslarni tayinlaydi. Kutubxonaning barcha xodimlari yong‘in
javobgarligi qoidalarini yaxshi bilishi lozim.
Ana shunday qoi-
dalarga amal qilinganda kutubxonalarimizda yong‘in chiqmaydi
va kitob fondlarimiz uzoq vaqtlar yaxshi saqlanib, butun ilm ahli-
ga bem innat xizmat qilaveradi. Fondni asrash haqida g‘amxo‘rlik
qilganda, fond saqlovchining ish sharoitini unutmaslik kerak.
Fondni saqlashning fizikaviy, kimyoviy, biologik rejimining bu-
zilishi kutubxonachi uchun kasb kasalligini keltirib chiqaradi.
Fondxonadagi chang, yorug‘likning yetishmasligi namlikning or-
tiq va kamligi sog‘liqqa salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Shuning
uchun davlat tomonidan sanitariya-gigiyena tadbirlari ko‘zda
tutilgan. Fond saqlash
binosining yoritilish darajasi, harorat va
namlik normasi insonning fiziologik ehtiyojlarini hisobga oladi.
Ish jadvali yoxud yer osti binolarida joylashgan fondxonalarda
ishlovchilar uchun ushbu qoidalar asosida belgilangan ish vaqti
to‘rt soatdan oshmasligi kerak. Zararli binolarda — simobli, azot,
fosfor kislotalari bilan ishlaydigan xodimlarga bepul sut mah-
168
sulotlari berilishi kerak. Fond gigiyenasi kishilar salomatligini
saqlashga
yordam beradi, kasallik keltirib chiqaradigan bakteri-
yalar kitoblarga zarar yetkazmaydi, ammo inson uchun yuqumli
kasalliklar keltirib chiqaradigan manba hisoblanadi. Kutubxona
fondining sanitariya-gigiyena holatini obdon kuzatib bormoq
zarur, ya’ni changning muttasil ravishda yo‘qotish fondxona va
o‘quv zali yaqinida qushlarning bo‘lishiga yo‘l qo'ymaslik,
binoni
dezinfeksiya qilishni muntazam ravishda amalga oshirish lozim.
Bolalarga xizmat ko‘rsatadigan kutubxonalarda gigiyena qoidala-
riga qattiq rioya qilish zarur. Fondni saqlash deb qulay fizikaviy,
kimyoviy va biologik rejim sharoitida maxsus jihozlangan binolar-
da asrash tushuniladi. Saqlash bo‘limi asosiy ombordagi fondning
ahvoliga javobgargina bo‘lib qolmay, balki kutubxonaga qarashli
barcha kichik fondlar uchun javob beradi.
